Αποποινικοποίηση της χρήσης αλλά εξάρτηση από το παράνομο εμπόριο   Το προτεινόμενο σχέδιο νόμου για τον νέο “Κώδικα Ναρκωτικών” είναι ένα πρώτο βήμα εξορθολογισμού της ελληνικής πολιτικής περί “ναρκωτικών” ουσιών, αφού αποποινικοποιείται η κατοχή και προμήθεια ουσιών για προσωπική χρήση (άρα και η ίδια η χρήση), ενώ ταυτόχρονα μειώνονται οι ποινές για καλλιέργεια φυτών κάνναβης -για προσωπική χρήση- (από πλημμέλημα σε πταίσμα), καθώς και οι ποινές διακίνησης. Παράλληλα, κατοχυρώνεται το δικαίωμα του τοξικοεξαρτημένου χρήστη στην θεραπεία- απεξάρτηση.  

Με μια πρώτη ματιά φαίνεται ο στόχος της Πολιτείας να αποσυμφορηθεί το σωφρονιστικό σύστημα και να εξοικονομηθούν Αστυνομικοί και Δικαστικοί πόροι. Με μια πιο προσεχτική ανάγνωση όμως βλέπουμε ότι ενώ γίνεται μια προσπάθεια να μην θεωρείται ο χρήστης εγκληματίας (με την αποποινικοποίηση της χρήσης- προμήθειας- κατοχής), δεν γίνεται η ίδια προσπάθεια για να καταπολεμηθεί ή να ρυθμιστεί το παράνομο εμπόριο και να απεξαρτηθεί ο χρήστης από αυτό.  

Είναι υποκριτικό και παράλογο, ιδιαίτερα για τους καταναλωτές κάνναβης που αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό χρηστών, να είναι νόμιμο να κατέχουν και να προμηθεύονται μια μικρή ποσότητα από ένα διακινητή, ενώ παράνομο να καλλιεργούν για ιδία κατανάλωση. Θα τρίβουν τα χέρια τους οι έμποροι και τα κυκλώματα που τους συντηρούν, καθώς ο χρήστης θα προτιμά να προμηθεύεται μια μικρή ποσότητα από τη μαύρη αγορά, αφού θα έχει λιγότερες συνέπειες από ότι αν καλλιεργήσει. Με αυτό το τρόπο διαιωνίζεται το πρόβλημα, το κράτος ενθαρρύνει την προμήθεια από τη μαφία, και η κάνναβη παραμένει στη μαύρη αγορά χωρίς κανένα έλεγχο πάνω στη παραγωγή και τη διάθεσή της, χωρίς καμία πρόβλεψη για μείωση της βλάβης. Έτσι το μόνο που μένει στους Έλληνες χρήστες κάνναβης είναι να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να καλλιεργήσουν μαζικά για ιδία κατανάλωση, συμβάλλοντας αυτόκλητα στη μάχη ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα, τη μαφία και τους εμπόρους.

Επιπλέον, επειδή δεν προσδιορίζονται τα όρια ποσότητας της κάθε επί μέρους ναρκωτικής ουσίας1(όπως είχαν προσδιοριστεί από το άρθρο 15 του νόμου 3727/20082), αλλά και ο αριθμός φυτών κάνναβης που δικαιολογούν τη προσωπική χρήση, ο εισαγγελέας (ή χειρότερα ο δικαστής) θα πρέπει να λαμβάνει αυτή την απόφαση (διαχωρισμός χρήστη- εμπόρου), βάση υποκειμενικών κριτηρίων. Επομένως όποιος συλλαμβάνεται ακόμη και με σχετικά μικρές ποσότητες στη κατοχή του, δυνητικά θα εξακολουθεί να περνάει νομικές περιπέτειες, αφού η αστυνομία δεν θα έχει στη διάθεσή της το αντικειμενικό κριτήριο αθωότητας (μέγιστη ποσότητα που δικαιολογεί προσωπική χρήση) με ότι συνεπάγεται αυτό (περαιτέρω συμφόρηση πλημμελειοδικείων, χαμένος χρόνος και δαπάνες για αστυνομικούς και δικαστές, έξοδα δικηγόρων, ταλαιπωρία χρηστών). Επίσης, δεν υπάρχει σαφές πλαίσιο διαχωρισμού διακινητή και εμπόρου, με ότι συνεπάγεται αυτό για την εκμετάλλευση του διακινητή από τον έμπορο.   Αν και γίνεται μια προσπάθεια ελαστικοποίησης και μείωσης των ποινών διακίνησης, για να αποσυμφορηθούν τα σωφρονιστικά ιδρύματα, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει από τα αυστηρότερα πλαίσια ποινών για τους διακινητές, πολύ πιο αυστηρά από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η έκδοση της Απόφασης – πλαίσιο του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2004 (2004/757/ΔΕΥ)3 προβλέπει όρια ποινών, για τα βασικά εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών που είναι αισθητά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα της ελληνικής νομοθεσίας, ακόμη και από τις μειωμένες ποινές που προτείνονται από αυτό το νομοσχέδιο.   Το νομοσχέδιο χαρακτηρίζεται επίσης από εισπρακτικού χαρακτήρα διατάξεις (για την δημόσια χρήση ουσιών και την αυτοκαλλιέργεια κάνναβης για προσωπική χρήση), οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα παράλογο κυνήγι συλλήψεων για εισπρακτικούς λόγους εν καιρό κρίσης, αλλά και από ασαφή πλαίσια ποινών που έγκειται στην ερμηνεία του εισαγγελέα (ή του δικαστικού) για το εύρος και τον χαρακτήρα τους. Οι ουσίες δεν αντιμετωπίζονται με βάση την επικινδυνότητα τους, αφού δεν λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός βλαπτικότητας της κάθε ναρκωτικής ουσίας και ιδιαίτερα η κατηγορία στην οποία ανήκει, ενώ αναπαράγει δυστυχώς την ακατάληπτη κατηγοριοποίηση των ουσιών του νόμου 3459/20064, αν και ο νέος ορισμός του άρθρου 1 αναγνωρίζει ότι διαφορετικές ουσίες, με διαφορετική επικινδυνότητα (χημική δομή και δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα) προκαλούν διαφορετική βλάβη (εξάρτηση διαφορετικής φύσης και ποικίλου βαθμού) στον χρήστη.   Πολύ σημαντικό και απογοητευτικό το γεγονός ότι δεν γίνεται καμία αναφορά ή διάκριση σε ότι αφορά την απελευθέρωση της καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης για βιομηχανικούς σκοπούς, καθώς και την θεραπευτική- ιατρική- διατροφική χρήση της κάνναβης.  

Τέλος σε ότι αφορά τους εξαρτημένους χρήστες υπάρχουν μερικές ευνοϊκές διατάξεις που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στη θεραπεία (απεξάρτηση), αν και το τελικό αποτέλεσμα απέχει πολύ από τις διεθνείς καλές πρακτικές και εμπειρία. Με το παρόν νομοσχέδιο δεν ενθαρρύνεται ο πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους απεξάρτησης μέσα από εναλλακτικές προσεγγίσεις και οργανισμούς (πέραν των 4 κρατικών οργανισμών θεραπείας), δεν υπάρχει συγκεκριμένη ρύθμιση για προγράμματα απεξάρτησης και μείωσης της βλάβης μέσα στα σωφρονιστικά ιδρύματα, ενώ εξακολουθεί η εμμονή στην παροχή ιδιαίτερα εξαρτησιογόνων υποκαταστάτων, αντί για ανάπτυξη προγραμμάτων κρατικά ελεγχόμενης χορήγησης ηρωίνης στους εξαρτημένους με στόχο την συντήρηση και σταδιακή απεξάρτησή τους. Αν και αποκεντρώνονται οι θεραπευτικές δομές παροχής υποκαταστάτων του ΟΚΑΝΑ μέσα από τη διάχυσή τους στο ΕΣΥ (με απόφαση του Υπουργείου Υγείας), αυτό γίνεται με ελλειπή και ασυντόνιστο τρόπο καθώς δεν αναπτύσσονται παράλληλα κατάλληλες δομές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και επανένταξης, τα νοσοκομεία στερούνται εξειδικευμένου προσωπικού και κατάλληλων υποδομών, ενώ τα κονδύλια που προορίζονται για πρόληψη και απεξάρτηση συνεχώς μειώνονται.   Αν και θεωρούμε ότι το νομοσχέδιο για το νέο Κώδικα Ναρκωτικών κινείται σε σωστή κατεύθυνση, πιστεύουμε ότι πρέπει να γίνει μια πιο ολοκληρωμένη, επιστημονικά επικαιροποιημένη, προσέγγιση ακολουθώντας τις παρακάτω προτάσεις:  

1. Κατηγοριοποίηση των ουσιών και αντιμετώπιση της εξάρτησης τους στα πλαίσια της μείωσης τη βλάβης, με βάση την επικινδυνότητα τους. 2. Περαιτέρω εξορθολογισμός των ποινών τιμωρίας του βασικού εγκλήματος της διακίνησης, κατά τα πρότυπα της Απόφασης – πλαίσιο του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2004 (2004/757/ΔΕΥ). 3. Θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων αθωότητας που δικαιολογούν τη προσωπική χρήση (όπως όρια ποσότητας της κάθε επί μέρους ναρκωτικής ουσίας, αριθμός φυτών κάνναβης, αλλά και ο βαθμός βλαπτικότητας της κάθε ναρκωτικής ουσίας και ιδιαίτερα η κατηγορία στην οποία ανήκει). 4. Αποποινικοποίηση της καλλιέργειας 5 θηλυκών φυτών κάνναβης ανά άτομο για προσωπική χρήση. 5. Την ελεγχόμενη από το Κράτος διάθεση κάνναβης, μέσα από τη λειτουργία συλλόγων (κλαμπ μελών) για συλλογική, μη-κερδοσκοπική, καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική (θεραπευτική ή ευφορική) χρήση, αλλά και ειδικών φαρμακείων όπου θα παρέχουν, κατόπιν ιατρικής συνταγής, την κάνναβη για προσωπική χρήση. 6. Τη νομιμοποίηση της κάνναβης για ιατρικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. 7. Τη νομιμοποίηση της καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης για κατασκευαστικούς και βιομηχανικούς σκοπούς, σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μαζική και συστηματική παραγωγή της κλωστικής κάνναβης, όπως έχει αποδείξει και σχετική μελέτη των ΕΘΙΑΓΕ – Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (2000), μπορεί να έχει σπουδαία αποτελέσματα για την τόνωση της ελληνικής οικονομίας και της υπαίθρου. 8. Τον άμεσο διαχωρισμό (και αποποινικοποίηση) των προϊόντων από κλωστική κάνναβη, ή άλλων υποπροϊόντων του φυτού της κάνναβης για διατροφική και βιομηχανική χρήση. 9. Την δημιουργία κέντρων ελεγχόμενης- κλινικής χορήγησης οπιούχων στους εξαρτημένους, αλλά και καινοτόμων προγραμμάτων απεξάρτησης, επανένταξης και μείωσης της βλάβης, όχι μόνο από τους 4 εγκεκριμένους Κρατικούς οργανισμούς θεραπείας, αλλά και από άλλους οργανισμούς σε συνεργασία με το Δημόσιο κατά τα πρότυπα πολλών Ευρωπαϊκών χωρών (Ελβετία, Πορτογαλία, κλπ), που να καλύπτονται από όλους τους ασφαλιστικούς φορείς ή να παρέχονται δωρεάν μέσα από τις δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ). 10. Ανάπτυξη περισσότερων προγραμμάτων δωρεάν πρωτοβάθμιας περίθαλψης και υγειονομικής φροντίδας εξαρτημένων χρηστών, καθώς και περισσότερων κέντρων απεξάρτησης κρατουμένων.    

Αναλυτικός σχολιασμός επίμαχων άρθρων:

  Άρθρο 1 Ορισμός ναρκωτικών   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Το νομοσχέδιο για τον νέο Κώδικα για τα Ναρκωτικά ενώ κάνει κάποια θετικά βήματα, δεν δείχνει να εναρμονίζεται όμως με την επιστημονική γνώση και τη διεθνή εμπειρία, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τον αναχρονιστικό ορισμό και κατηγοριοποίηση των ουσιών. Αν και στο παρόν νομοσχέδιο ο ορισμός βελτιώνεται αισθητά από τον ορισμό του νόμου 3459/2006, καθώς αναγνωρίζει ότι οι ουσίες “με διαφορετική χημική δομή και διαφορετική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα” προκαλούν “εξάρτηση διαφορετικής φύσης (ψυχικής ή και σωματικής) και ποικίλου βαθμού”, δεν παύει να χρησιμοποιεί τον όρο “ναρκωτικά”, ενώ πιο δόκιμος όρος με βάση τον νέο ορισμό θα ήταν “ψυχοτρόπες ή ψυχοδραστικές ουσίες”.   Επιπλέον, ενώ το ν/σ αναγνωρίζει ότι διαφορετικές ουσίες, με διαφορετική επικινδυνότητα (χημική δομή και δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα) προκαλούν διαφορετική βλάβη (εξάρτηση διαφορετικής φύσης και ποικίλου βαθμού) στον χρήστη, αναπαράγει δυστυχώς την ακατάληπτη κατηγοριοποίηση των ουσιών στους 4 πίνακες του νόμου 3459/2006. Το γεγονός ότι η κάνναβη (με μηδενικό αριθμό καταγεγραμμένων θυμάτων και αποδεδειγμένα ατοξική δράση) παραμένει στον ίδιο πίνακα με την ηρωίνη, και ακόμη πιο επικίνδυνες ουσίες (μορφίνη, μεθαδόνη, όπιο, αμφεταμίνες, κλπ) παραμένουν στους πίνακες 2- 3- 4, ενώ δεν περιλαμβάνονται σε κανένα πίνακα ουσίες όπως η νικοτίνη (καπνός), η αιθυλική αλκοόλη (αλκοόλ), τα ψυχοφάρμακα, ο καφές και άλλες, που πληρούν τις προϋποθέσεις με βάση τον ορισμό, μας δείχνει ότι το ν/σ στερείται συνοχής, επικαιροποιημένης επιστημονικής τεκμηρίωσης, και τόλμης.   Προτείνουμε την κατηγοριοποίηση των ουσιών και την αντιμετώπιση της εξάρτησης τους στα πλαίσια της μείωσης τη βλάβης, με βάση την επικινδυνότητα5 τους. Αυτή η κατηγοριοποίηση πρέπει να συμπεριλαμβάνει ουσίες όπως ο καπνός, το αλκοόλ και τα ψυχοφάρμακα, ενώ πρέπει να εξαιρέσει ρητά την ήμερη (κλωστική) κάνναβη (Cannabis Sativa L) με χαμηλή περιεκτικότητα τετραυδροκανναβινόλης (Δ9 THC) μέχρι 0,2%. Τα ενθεογενή φυτά (κάνναβη, φύλλα κόκας, μανιτάρια, κάκτοι, κλπ) πρέπει να αποτελέσουν μια ειδική κατηγορία και να αποποινικοποιηθεί η χρήση και καλλιέργειά τους.     Άρθρο 13 Πώληση ναρκωτικών   Εδώ η Πολιτεία θα μπορούσε να τολμήσει μια ρηξικέλευθη ρύθμιση και να επιτρέψει την πώληση ιατρικής (θεραπευτικής) κάνναβης μέσω ειδικών φαρμακείων όπου θα παρέχουν, κατόπιν ιατρικής συνταγής, την κάνναβη για προσωπική χρήση.     Άρθρο 20 Διακίνηση ναρκωτικών   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Το ν/σ εισηγείται θεωρητικά την μείωση των ποινών διακίνησης, αφού προβλέπει κάθειρξη αλλά δεν προσδιορίζει ελάχιστη (ή μέγιστη) ποινή. Η διακίνηση παραμένει κακούργημα (αφού προβλέπεται κάθειρξη και όχι φυλάκιση), ενώ η μη αναφορά σε μέγιστη (ή ελάχιστη) ποινή αφήνει να εννοηθεί ότι ο δικαστικός θα μπορεί να επιλέξει από 5 έως 20 χρόνια. Η χρηματική ποινή αυξάνει φτάνοντας μέγιστα τις 300.000 ευρώ (από 290.000), ενώ δεν προσδιορίζεται ελάχιστο όριο. Το ότι δεν προβλέπεται μέγιστη ποινή φυλάκισης και ελάχιστο όριο χρηματικής ποινής ίσως οδηγήσει σε αυστηρή ερμηνεία του νόμου από τους δικαστές.   Παρατηρούμε ότι καταργούνται δύο σημαντικές διατάξεις. Η πρώτη αφορά τη “καλλιέργεια και συγκομιδή οποιοδήποτε φυτού του γένους της κάνναβης” (που αντιμετωπίζει στο άρθρο 29 σαν πταίσμα πλέον και όχι κακούργημα που ισχύει σήμερα, αλλά χωρίς ιδιαίτερη αναφορά στο “οποιοδήποτε φυτό του γένους της κάνναβης” αφήνοντας ένα παράθυρο για την νομιμοποίηση της κλωστικής κάνναβης). Η δεύτερη αφορά τη συνδρομή με οποιονδήποτε τρόπο στη “διάδοση της χρήσης” των ναρκωτικών (που αντιμετωπίζεται στο άρθρο 24 σαν πλημμέλημα, αλλά μέχρι σήμερα απειλούσε με κακουργηματική κάθειρξη όσους εμπορεύονταν ρούχα από κλωστική κάνναβη).   Στα θετικά επίσης ότι θεωρείται πλέον άσκοπη η διατήρηση ως εγκλήματος της από αμέλεια διακίνησης ουσιών, καθώς και η οριστική επίλυση του ζητήματος της τέλεσης περισσοτέρων πράξεων διακίνησης αναφορικά με την ίδια ποσότητα “ναρκωτικών”.   Αν και γίνεται μια προσπάθεια ελαστικοποίησης και μείωσης των ποινών διακίνησης, για να αποσυμφορηθούν τα σωφρονιστικά ιδρύματα, η Ελλάδα θα εξακολουθεί να έχει από τα αυστηρότερα πλαίσια ποινών για τους διακινητές, πολύ πιο αυστηρά από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.   Η έκδοση της Απόφασης – πλαίσιο του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2004 (2004/757/ΔΕΥ)6 προβλέπει όρια ποινών, για τα βασικά εγκλήματα διακίνησης ναρκωτικών και που είναι αισθητά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα της ελληνικής νομοθεσίας. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από πρόσφατη ειδική συγκριτική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά και τις Εξαρτήσεις (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Selected Issue 2009. Drug Offences: Sentencing and other Outcomes)7. Η συγκεκριμένη Έκθεση επισημαίνει ότι παρά την έκδοση της Απόφασης – Πλαίσιο του 2004 οι νομοθεσίες των ευρωπαϊκών χωρών εμφανίζουν σημαντικές ανομοιομορφίες ως προς τους ορισμούς, τις διακρίσεις μεταξύ εγκλημάτων διακίνησης και άλλων που υπηρετούν την προσωπική χρήση, καθώς και ως προς το μέγεθος των ποινών. Οι διαφορές αυτές οδηγούν αντίστοιχα σε σημαντικές διαφοροποιήσεις του αριθμού και του ποσοστού των καταδίκων. Σε γενικές γραμμές παρατηρήθηκαν τα ακόλουθα, με βάση τα δεδομένα των χωρών που απήντησαν: 1. Για τις περισσότερες χώρες το μέσο ύψος ποινής, για εγκλήματα χρήσης ή προσωπικής κατοχής ναρκωτικών ήταν σημαντικά χαμηλότερο από το ένα έτος, ενώ υπάρχουν χώρες που δεν διώκεται η ατομική χρήση και κατοχή. Οι ποινές για τη βασική μορφή διακίνησης δεν φαίνεται να υπερβαίνει τα τρία έτη και σε αρκετές περιπτώσεις αναστέλλονται. 2. Ιδιαίτερο συγκριτικό ενδιαφέρον εμφανίζουν οι ποινές για τις πιο επιβαρυμένες μορφές διακίνησης. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ότι επιβάλλονται σπάνια. Το εύρημα αυτό οδηγεί στη διάγνωση μιας σημαντικής διαφοράς με τη χώρα μας, όπου η ανώτατη ποινή της ισόβιας κάθειρξης επιβάλλεται σε αρκετές περιπτώσεις (πάνω από τετρακόσιους (400) ισοβίτες για υποθέσεις ναρκωτικών). Για την αξιολόγηση αυτής της διαφοράς πρέπει να ληφθεί υπόψη , ότι η εξάρτηση στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες εκτιμάται ως γενικό ελαφρυντικό, κι όχι ως ειδικός λόγος μείωσης της απειλούμενης ποινής. Οι ευρωπαϊκές χώρες, δείχνουν μια αυξημένη τάση επιβολής εναλλακτικών μέτρων θεραπείας αντί φυλάκισης. Η Ελλάδα θεωρείται ως μία από τις πιο αυστηρές χώρες όσον αφορά την ποινική αντιμετώπιση της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών.   Σύμφωνα λοιπόν, με την Απόφαση-πλαίσιο 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004 (για τη θέσπιση ελάχιστων διατάξεων σχετικά με τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων και τις ποινές που ισχύουν στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών) το έγκλημα της διακίνησης επισύρει “μέγιστη στερητική της ελευθερίας ποινή διάρκειας μεταξύ ενός και τριών ετών τουλάχιστον”.   Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολιτεία θα μπορούσε λοιπόν να θέσει πιο αντικειμενικά κριτήρια (ποσότητες, ορισμός διακινητή και εμπόρου) και να μετατρέψει τη διακίνηση σε πλημμέλημα (φυλάκιση 1 μέχρι 3 έτη), ιδιαίτερα αν νομιμοποιούσε την καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική χρήση.   Επίσης, εδώ προτείνουμε τον άμεσο διαχωρισμό (και αποποινικοποίηση) των περιπτώσεων διακίνησης προϊόντων από κλωστική κάνναβη, ή άλλα υποπροϊόντα του φυτού της κάνναβης για διατροφική και βιομηχανική χρήση.

 

  Άρθρο 21 Προνομιούχες περιπτώσεις   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Με το νέο ν/σ η διακίνηση μικροποσοτήτων μετατρέπεται σε πλημμέλημα (από κακούργημα). Αποφέρει ποινή φυλάκισης, χωρίς να προσδιορίζεται ελάχιστη ή μέγιστη ποινή, ενώ καταργείται η χρηματική ποινή (στο προηγούμενο νόμο: τουλάχιστον 6 μήνες, αλλά σε περιπτώσεις έφτανε και τα 10 χρόνια φυλάκιση και χρηματική ποινή).   Θετικό σημείο ότι αφορά και τους μη εξαρτημένους χρήστες, αλλά και ότι προσδιορίζονται τα κριτήρια παραδοχής του χρήστη ότι η διάθεση γίνεται για αποκλειστική χρήση από τον τρίτο.   Προτείνουμε τη μετατροπή αυτής της ποινής σε πταίσμα.     Άρθρο 22 Διακεκριμένες περιπτώσεις   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Στο ν/σ μειώνονται οι ελάχιστες ποινές φυλάκισης διακεκριμένων περιπτώσεων διακίνησης (σε φυλακές, σχολεία, στρατόπεδα, κλπ) σε τουλάχιστον 10 έτη (10 με 20 έτη, από τουλάχιστον 15 που ισχύει μέχρι σήμερα), ενώ παρουσιάζεται αύξηση των ελάχιστων και μέγιστων χρηματικών προστίμων σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο.   Στα αρνητικά σημεία του άρθρου ότι “περιπτώσεις μικροποσότητας που θα μπορούσαν να υπαχθούν στις προνομιακές παραλλαγές, τιμωρούνται ως διακεκριμένα κακουργήματα, […] και δεν απαιτούν οποιαδήποτε κρίση αναφορικά με την ποσότητα”.   Η Πολιτεία θα μπορούσε να μειώσει περαιτέρω τις ποινές (π.χ. από 3 μέχρι 5 χρόνια), καθώς εξακολουθούν να είναι πολύ ψηλότερα από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ θα μπορούσε να θέσει αντικειμενικά κριτήρια αναφορικά με ποσότητες.     Άρθρο 23 Ιδιαίτερα διακεκριμένες περιπτώσεις   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Οι ποινές ιδιαίτερα διακεκριμένων περιπτώσεων (εμπορία, χρήση όπλων κλπ) στο ν/σ φαίνεται να ελαστικοποιούνται, καθώς αφήνουν περιθώρια για πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών (10 με 20 έτη), αντί για μόνο ισόβια που ίσχυε μέχρι σήμερα. Οι ελάχιστες και μέγιστες χρηματικές ποινές αυξάνουν σε σχέση με τον προηγούμενο νόμο.   Στα θετικά του άρθρου η ευχέρεια που παρέχεται στον δικαστή να αποφύγει την εσχάτη των ποινών και να επιβάλλει πρόσκαιρη κάθειρξη (10 με 20 έτη) σε όχι ιδιαίτερα επικίνδυνους δράστες και σε περιπτώσεις “ελάσσονος απαξίας”. Αν και υπάρχει ρητή απαγόρευση ηπιότερης αντιμετώπισης του εξαρτημένου δράστη των ιδιαίτερα διακεκριμένων εγκλημάτων, αυτό είναι ένα άρθρο που θα ωφελήσει ιδιαίτερα περιπτώσεις χρηστών- διακινητών (βαποράκια) που συνελήφθησαν να κατέχουν μεγάλες ποσότητες κάνοντας “εξυπηρέτηση” στους εμπόρους.   Παρόλα αυτά οι ποινές των ιδιαίτερα διακεκριμένων περιπτώσεων είναι σημαντικά πιο αυστηρές από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, που δεν προβλέπει ισόβια κάθειρξη. Σύμφωνα με την Απόφαση-πλαίσιο 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004, οι ιδιαίτερα διακεκριμένες περιπτώσεις (μεγάλες ποσότητες ναρκωτικών, εγκληματική οργάνωση, διακεκριμένη βλάβη στην υγεία τρίτων) επισύρουν μέγιστη στερητική της ελευθερίας ποινή διάρκειας μεταξύ πέντε (5) και δέκα (10) ετών τουλάχιστον.   Η κατάργηση της υποτροπής από πλημμέλημα είναι σημαντική, όπως επίσης ο στενότερος ορισμός των περιπτώσεων που επισύρουν ισόβια. Παρόλα αυτά η φράση του 2ου εδαφίου “ναρκωτικά, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν βαριά σωματική βλάβη”είναι αόριστη και σηκώνει διαφορετικές ερμηνείες από τη στιγμή που ο νόμος δεν προβλέπει για κατηγοριοποίηση ουσιών με βάση την βλαπτικότητά τους.     Άρθρο 24 Πρόκληση και διαφήμιση   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Το ν/σ προβλέπει φυλάκιση για την παρακίνηση και διαφήμιση της χρήσης χωρίς να καθορίζεται ελάχιστη ή μέγιστη ποινή (μέχρι σήμερα φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους), ενώ αυξάνονται τα ελάχιστα και μέγιστα χρηματικά πρόστιμα. Θετικό βήμα η μείωση των ποινών μιας διάταξης που επί χρόνια επηρεάζει τους μεταπράτες και εμπόρους προϊόντων από κλωστική κάνναβη, ή άλλων υποπροϊόντων του φυτού της κάνναβης για διατροφική και βιομηχανική χρήση.

 

Στα θετικά επίσης ότι δεν αναφέρεται στον νέο νόμο η πρόταση του παλαιού ότι “Η διάταξη αυτή [Δεν συνιστά άδικη πράξη η διατύπωση γνώμης ή επιστημονικής κρίσης σχετικά με τα ναρκωτικά, όταν γίνεται από δικαιολογημένο κοινωνικό ενδιαφέρον κατά την άσκηση δικαιώματος ή την εκπλήρωση καθήκοντος] δεν εφαρμόζεται, αν από τον τρόπο διατύπωσης ή τις περιστάσεις υπό τις οποίες έγινε η πράξη προκύπτει σκοπός πρόκλησης ή διαφήμισης” που άφηνε περιθώρια για κατάχρηση εξουσίας.   Εδώ προτείνουμε τον άμεσο διαχωρισμό (και ρητή εξαίρεση- αποποινικοποίηση) των περιπτώσεων διακίνησης και διαφήμισης προϊόντων από κλωστική κάνναβη, ή άλλα υποπροϊόντα του φυτού της κάνναβης για διατροφική και βιομηχανική χρήση, που φέρουν το σήμα κατατεθέν (πεντάφυλλο) της κάνναβης. Επίσης ο νόμος πρέπει να προβλέψει για εξαίρεση από αυτό το άρθρο την παροχή πληροφοριών για καλλιέργεια οποιουδήποτε φυτού του γένους της κάνναβης για εκπαιδευτικούς, θεραπευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.     Άρθρο 25 Οδήγηση μεταφορικών μέσων   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Εδώ διαφαίνεται μια σημαντική μείωση των ποινών για οδήγηση υπό την επίδραση ουσιών σε φυλάκιση τουλάχιστον δύο μήνες (από φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών που ισχύει μέχρι σήμερα), αύξηση του ελάχιστου (200 από 29 ευρώ) αλλά μείωση του μέγιστου (15.000 από 29.000 ευρώ) χρηματικού προστίμου, και προσδιορισμός ελάχιστης- μέγιστης περιόδου στέρησης άδειας οδήγησης (2 έως 5 έτη, ενώ μέχρι σήμερα ισχύει τουλάχιστον 2 έτη).     Άρθρο 26 Ευθύνη και κυρώσεις νομικών προσώπων   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)
  Αυτή είναι μια καινούργια ρύθμιση σε εναρμονισμό με την Απόφαση-πλαίσιο 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004 για τη θέσπιση ελάχιστων διατάξεων σχετικά με τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων και τις ποινές που ισχύουν στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, που ορίζει στο άρθρο 7 ότι “τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε τα νομικά πρόσωπα, στα οποία καταλογίζεται ευθύνη δυνάμει του άρθρου 6 παράγραφος 1, να υπόκεινται σε κυρώσεις αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές, στις οποίες περιλαμβάνονται ποινικά ή μη πρόστιμα και ενδεχομένως άλλες κυρώσεις, ιδίως: α) αποκλεισμό από φορολογικά ή άλλα ευεργετήματα, ή κρατικές ενισχύσεις, β) προσωρινή ή οριστική απαγόρευση άσκησης εμπορικής δραστηριότητας, γ) υπαγωγή σε δικαστική εποπτεία, δ) διάλυση με δικαστική απόφαση, ε) προσωρινή ή οριστική παύση λειτουργίας εγκαταστάσεων που χρησίμευσαν για τη διάπραξη του εγκλήματος.   Προφανώς αυτή είναι μια ρύθμιση για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, με εισπρακτικό χαρακτήρα, που μπορεί εν δυνάμει όμως να επηρεάσει την λειτουργία συλλόγων (κλαμπ μελών) για συλλογική, μη-κερδοσκοπική, καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική χρήση με θεραπευτικούς και ευφορικούς σκοπούς, τα λεγόμενα cannabissocialclub, που ήδη έχουν αναπτυχθεί κατά εκατοντάδες (περίπου 300 μόνο στην Ισπανία8) σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Τα cannabissocialclub είναι η απάντηση των καταναλωτών κάνναβης που δεν έχουν την ευχέρεια να καλλιεργήσουν μεμονωμένα για την προσωπική τους χρήση, αλλά δεν θέλουν να έχουν καμία ανάμειξη με την διαδικασία της αγοραπωλησίας και θέλουν να απεξαρτηθούν από το παράνομο εμπόριο.   Προτείνουμε να εξαιρεθούν ρητά από αυτή τη ρύθμιση τα μέλη και η λειτουργία συλλόγων (κλαμπ μελών) συλλογικής, μη-κερδοσκοπικής, καλλιέργειας κάνναβης για προσωπική (θεραπευτική ή ευφορική) χρήση.     Άρθρο 29 Προμήθεια και κατοχή ναρκωτικών ουσιών για προσωπική χρήση   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Με το νέο σχέδιο νόμου η προμήθεια και η κατοχή ναρκωτικών ουσιών σε αριθμό ή έκταση που δικαιολογούνται μόνον για την αποκλειστική χρήση του χρήστη, δεν τιμωρείται. Τιμωρείται όμως με κράτηση μέχρι τρεις (3) μήνες και πρόστιμο μέχρι χίλια (1000) ευρώ, όποιος καλλιεργεί φυτά κάνναβης σε αριθμό που δικαιολογείται μόνον για ατομική του χρήση και έξι (6) μήνες και πρόστιμο μέχρι δύο χιλιάδες (2000) ευρώ όποιος κάνει χρήση σε δημόσιο χώρο.    Αυτό είναι το πιο σημαντικό άρθρο του νέου κώδικα για τα ναρκωτικά και η σημαντικότερη διαφοροποίηση σε σχέση με το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς. Με τον νέο νόμο δεν αποτελεί αξιόποινη πράξη η χρήση ουσιών (παρά μόνο αν γίνεται δημόσια), ενώ ισχύει ατιμωρησία για προμήθεια και κατοχή ουσιών για προσωπική χρήση, χωρίς όμως να προσδιορίζονται τα όρια ποσότητας της κάθε επί μέρους ναρκωτικής ουσίας, που θεωρείται ότι καλύπτει τις ανάγκες ενός χρήστη (ούτε έστω με απόφαση Υπουργού όπως ισχύει σήμερα) και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός βλαπτικότητας της κάθε ναρκωτικής ουσίας και ιδιαίτερα η κατηγορία, στην οποία ανήκει (που ισχύει έστω θεωρητικά σήμερα).   Είναι πολύ θετικό που αποποινικοποιείται η προμήθεια και κατοχή για προσωπική χρήση (σήμερα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους), αν και χωρίς προσδιορισμό μέγιστων ορίων ποσοτήτων για προσωπική χρήση η Αστυνομία θα πρέπει να παραπέμπει στον εισαγγελέα για τον διαχωρισμό μεταξύ χρήστη και εμπόρου. Γεννώνται ερωτήματα αν θα εξακολουθήσουν να γίνονται συλλήψεις για κατοχή μικροποσοτήτων, αν θα ισχύει το αυτόφωρο και η έρευνα κατ’ οίκον, και κατά πόσο θα συνεχίσει η (δικαστική) ταλαιπωρία των χρηστών για να δικαιολογήσουν την ιδία χρήση. Εντύπωση μας κάνει που ενώ το σχέδιο νόμου ρητά αποποινοικοποιεί την προμήθεια- κατοχή- χρήση ουσιών, η αιτιολογική έκθεση αναφέρει ότι η χρήση δεν αποτελεί αξιόποινη πράξη, αλλά η προμήθεια και κατοχή ουσιών τιμωρείται με πταισματική ποινή (κράτηση μέχρι 3 μηνών ή πρόστιμο μέχρι 1.000 ευρώ).   Η καλλιέργεια φυτών κάνναβης σε αριθμό ή έκταση που δικαιολογούνται μόνο για την ατομική του χρήση, μετατρέπεται σε (εξαγοράσιμο) πταίσμα αφού θα τιμωρείται με κράτηση μέχρι τριών μηνών και με πρόστιμο μέχρι χιλίων (1.000) ευρώ (σήμερα αν δικαιολογεί προσωπική χρήση είναι πλημμέλημα που τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους, ενώ αν δεν αιτιολογηθεί η προσωπική χρήση είναι κακούργημα που τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι 10 έτη). Αν και μειώνεται η ποινή, η διάταξη αποκτά ένα εισπρακτικό χαρακτήρα που σε συνδυασμό με τον μη προσδιορισμό αριθμού φυτών που δικαιολογεί προσωπική χρήση, αφήνει περιθώρια για κατάχρηση εξουσίας καθώς εναπόκεινται στην ερμηνεία του εισαγγελέα (ή ακόμη χειρότερα του δικαστή) ο διαχωρισμός μεταξύ χρήστη και εμπόρου.   Για πρώτη φορά γίνεται ιδιαίτερη μνεία στη χρήση ναρκωτικών σε δημόσιο χώρο που τιμωρείται πλέον ως πταίσμα με κράτηση μέχρι έξι μηνών και με πρόστιμο μέχρι δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ. Αυτό είναι ένα μέτρο με καθαρά εισπρακτικό χαρακτήρα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παράλογο κυνήγι συλλήψεων εν όψη οικονομικής κρίσης.   Επειδή η αποποινικοποίηση της χρήσης ουσιών, που προβλέπει ο νέος νόμος, υπαγορεύθηκε από τη σκέψη ότι η χρήση ουσιών αποτελεί πράξη αυτοπροσβολής, άρα πρέπει να αντιμετωπιστεί από το νομοθέτη με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει η νομοθεσία μας άλλες αυτοπροσβολές (με ατιμωρησία δηλαδή), θα ήταν λογικό να έμεναν ατιμώρητες και όλες οι υποστηρικτικές της χρήσης πράξεις, δηλαδή και η καλλιέργεια της κάνναβης, αφού η προμήθεια και η κατοχή αποποινικοποιούνται.   Σε αυτό το πλαίσιο προτείνουμε α) την αποποινικοποίηση της καλλιέργειας 5 θηλυκών φυτών κάνναβης για προσωπική χρήση, β) την ελεγχόμενη από το Κράτος διάθεση κάνναβης, μέσα από τη λειτουργία συλλόγων (κλαμπ μελών) για συλλογική, μη-κερδοσκοπική, καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική (θεραπευτική ή ευφορική) χρήση, αλλά και ειδικών φαρμακείων όπου θα παρέχουν, κατόπιν ιατρικής συνταγής, την κάνναβη για προσωπική χρήση (βλέπε και σχολιασμό άρθρου 13). γ) τη νομιμοποίηση της κάνναβης για ιατρικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, καθώς και δ) τη νομιμοποίηση της κλωστικής κάνναβης για κατασκευαστικούς και βιομηχανικούς σκοπούς, σύμφωνα με τα ισχύοντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μαζική και συστηματική παραγωγή της κλωστικής κάνναβης, όπως έχει αποδείξει και σχετική μελέτη των ΕΘΙΑΓΕ – Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (2000), μπορεί να έχει σπουδαία αποτελέσματα για την τόνωση της ελληνικής οικονομίας και της υπαίθρου. ε) Επίσης, προτείνουμε τον άμεσο διαχωρισμό (και αποποινικοποίηση) των προϊόντων από κλωστική κάνναβη, ή άλλα υποπροϊόντα του φυτού της κάνναβης για διατροφική και βιομηχανική χρήση. Ο νόμος πρέπει να προβλέψει για εξαίρεση από αυτό το άρθρο της καλλιέργειας οποιουδήποτε φυτού του γένους της κάνναβης για εκπαιδευτικούς, θρησκευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.     Άρθρο 30 Μεταχείριση εξαρτημένων χρηστών από ναρκωτικές ουσίες   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Όποιος δηλώσει εξαρτημένος χρήστης μπορεί να καλλιεργεί κάνναβη και να κάνει χρήση σε δημόσιο χώρο ατιμώρητος, ενώ έχει ευνοϊκότερη μεταχείριση σε περιπτώσεις διακίνησης! Όμως επειδή συνήθως ο εξαρτημένος χρήστης ΔΕΝ χρειάζεται κάνναβη, αλλά την εξαρτησιογόνα ουσία του, ανοίγει ένα παράθυρο στο νόμο σε τοξικοεξαρτημένους χρήστες που θα μπορούν να καλλιεργούν κάνναβη για να την πουλήσουν και να αγοράσουν ηρωίνη χωρίς νομικές επιπλοκές. Ευτυχώς του επιτρέπουν στον τοξικοεξαρτημένο να κάνει δημόσια χρήση, μιας και συχνά είναι άστεγος!   Από τα θετικά ότι η διακίνηση γίνεται ελαφρύ πλημμέλημα, αλλά μόνο για τον σωματικά εξαρτημένο. Ο ψυχολογικά εξαρτημένος χρήστης κάνναβης, που είναι και σωματικά ακίνδυνη ουσία, εξακολουθεί να τιμωρείται όπως πριν. Από τα θετικά σημεία επίσης ότι θεσπίζονται και άλλα αποδεικτικά μέσα- τεκμήρια, ισότιμα με την έκθεση πραγματογνωμοσύνης, για την διάγνωση της εξάρτησης του κατηγορούμενου.     Άρθρα 31 – 35   Σχολιασμός συγκριτικά με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ΝΟΜΟΣ 3459/2006 – ΦΕΚ Α’/103/25.5.2006 Κώδικας Νόμων για τα Ναρκωτικά (Κ.Ν.Ν.)   Τα άρθρα 31-35 κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, καθώς δίνουν μια συνολική δεύτερη ευκαιρία στους εξαρτημένους που προσπαθούν να αποτοξινωθούν. Ουσιαστικά καθιερώνεται το δικαίωμα στη θεραπεία, δηλαδή στην απεξάρτηση, ενώ προβλέπεται και η δυνατότητα επιβολής εναλλακτικών μέτρων απεξάρτησης (εκτός καταστημάτων κράτησης) από το δικαστήριο. Το μόνο πρόβλημα είναι πως δεν υπάρχουν οι υποδομές –ιδίως μέσα στις φυλακές- για να υποδεχθούν τους κρατούμενους που θα θελήσουν να απεξαρτηθούν, δεν υπάρχει συγκεκριμένη ρύθμιση για προγράμματα απεξάρτησης και μείωσης της βλάβης μέσα στα σωφρονιστικά ιδρύματα, και δεν ενθαρρύνεται ο πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους απεξάρτησης.     Άρθρα 52 – 61   Σε αυτά τα άρθρα βλέπουμε την εμμονή της Πολιτείας στο Κρατικό μονοπώλιο θεραπευτικών μεθόδων μέσα από στεγνά προγράμματα ή προγράμματα υποκατάστατων. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για διεθνώς αναγνωρισμένες εναλλακτικές προσεγγίσεις για τη μείωση της βλάβης και το τελικό αποτέλεσμα απέχει πολύ από τις διεθνείς καλές πρακτικές και εμπειρία. Με το παρόν νομοσχέδιο δεν ενθαρρύνεται ο πλουραλισμός στις θεραπευτικές μεθόδους απεξάρτησης μέσα από εναλλακτικές προσεγγίσεις και οργανισμούς (πέραν των 4 κρατικών οργανισμών θεραπείας), δεν υπάρχει συγκεκριμένη ρύθμιση για προγράμματα απεξάρτησης και μείωσης της βλάβης μέσα στα σωφρονιστικά ιδρύματα, ενώ εξακολουθεί η εμμονή στην παροχή ιδιαίτερα εξαρτησιογόνων υποκαταστάτων, αντί για ανάπτυξη προγραμμάτων κρατικά ελεγχόμενης χορήγησης οπιούχων στους εξαρτημένους, με στόχο την συντήρηση και σταδιακή απεξάρτησή τους. Αν και αποκεντρώνονται οι θεραπευτικές δομές παροχής υποκαταστάτων του ΟΚΑΝΑ μέσα από τη διάχυσή τους στο ΕΣΥ (με απόφαση του Υπουργείου Υγείας), αυτό γίνεται με ελλειπή και ασυντόνιστο τρόπο καθώς δεν αναπτύσσονται παράλληλα κατάλληλες δομές ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και επανένταξης, τα νοσοκομεία στερούνται εξειδικευμένου προσωπικού και κατάλληλων υποδομών, ενώ τα κονδύλια που προορίζονται για πρόληψη και απεξάρτηση συνεχώς μειώνονται.   Προτείνουμε: – Την δημιουργία κέντρων ελεγχόμενης- κλινικής χορήγησης οπιούχων στους εξαρτημένους, αλλά και καινοτόμων προγραμμάτων απεξάρτησης, επανένταξης και μείωσης της βλάβης, όχι μόνο από τους 4 εγκεκριμένους Κρατικούς οργανισμούς θεραπείας, αλλά και από άλλους οργανισμούς σε συνεργασία με το δημόσιο κατά τα πρότυπα πολλών Ευρωπαϊκών χωρών (Ελβετία, Πορτογαλία, κλπ), που να καλύπτονται από όλους τους ασφαλιστικούς φορείς ή να παρέχονται δωρεάν μέσα από τις δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ). – Ανάπτυξη περισσότερων προγραμμάτων δωρεάν πρωτοβάθμιας περίθαλψης και υγειονομικής φροντίδας εξαρτημένων χρηστών, καθώς και περισσότερων κέντρων απεξάρτησης κρατουμένων.     Τι ισχύει στην Ευρώπη   Στα κράτη μέλη της ΕΕ, παρά τις διαφορετικές θέσεις και αντιλήψεις, μπορούμε να δούμε μια τάση (στα περισσότερα από αυτά) να αντιμετωπιστεί η παράνομη χρήση ναρκωτικών (συμπεριλαμβανομένων των προπαρασκευαστικών πράξεών της) ως σχετικά ήσσονος σημασίας παράβαση, για την οποία δεν κρίνεται απαραίτητο να εφαρμοστούν ποινές που περιλαμβάνουν την στέρηση ελευθερίας.   Σε αυτές τις χώρες, οι ποινές φυλάκισης δεν φαίνονται να είναι το αποτελεσματικότερο όργανο για να αποτρέψουν (και να τιμωρήσουν) τη χρήση ναρκωτικών. Αν και η κατοχή και χρήση για προσωπικές ανάγκες είναι η πλειοψηφία των υποθέσεων σχετικών με τα ναρκωτικά που παραπέμπονται στη δικαιοσύνη, εν τούτοις τα δικαστήρια δείχνουν να προτιμούν τη θεραπεία, άλλα μέτρα κοινωνικής υποστήριξης και, μέχρις ενός σημείου, κυρώσεις που δεν περιλαμβάνουν τη στέρηση της ελευθερίας, όπως διοικητικές ποινές, επιπλήξεις και πρόστιμα καθώς και αναστολή της ποινικής διαδικασίας, κυρίως για μικρές ποσότητες και όταν η απλή χρήση ναρκωτικών δεν συνοδεύεται από επιβαρυντικές περιστάσεις.   Από την ανάλυση των εθνικών στρατηγικών για τα ναρκωτικά, τη θεωρία, τη νομοθεσία και τη νομολογία προκύπτει ότι σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, η κρατική παρέμβαση επικεντρώνεται σε α) ισχυρή έμφαση στην θεραπεία, αντί για την τιμωρία β) μία αίσθηση δυσαναλογίας ανάμεσα σε ποινές κράτησης (που συχνά καταγράφονται στο ποινικό μητρώο) και παράνομης χρήσης ναρκωτικών και γ) στην αντίληψη ότι η κάνναβη είναι λιγότερο επικίνδυνη για την υγεία, συγκρινόμενη με άλλες ουσίες.   Πιο συγκεκριμένα:   Βέλγιο Στο Βέλγιο η νομοθετική μεταρρύθμιση σχετικά με την χρήση ναρκωτικών και την κατοχή τους για προσωπική χρήση εφαρμόστηκε τον Ιούνιο του 2003. Ο βασικός άξονας αυτής της μεταρρύθμισης είναι ότι η εφαρμογή του ποινικού νόμου στην παράνομη χρήση ναρκωτικών θα έπρεπε πλέον να αποτελεί μόνο τη έσχατη λύση.   Σύμφωνα με μία υπουργική απόφαση του Ιανουαρίου του 2005, αποποινικοποιήθηκε η κατοχή κάνναβης για προσωπική χρήση. Συγκεκριμένα αν είστε πολίτης άνω των 18ετών με κατοχή μέχρι 3 γραμμάρια και αν δεν προκαλείτε δημόσια όχληση. Αν δεν ισχύουν αυτές οι 3 προϋποθέσεις ή αν υπάρχουν επιβαρυντικές περιστάσεις, η ποινή είναι πρόστιμα ή φυλάκιση στην τελευταία περίπτωση. Τα πρόστιμα κυμαίνονται μεταξύ 75-125 ευρώ για την πρώτη παράβαση ή 130-250 σε περίπτωση υποτροπής εντός έτους από την πρώτη παράβαση. Σε περίπτωση δεύτερης υποτροπής προβλέπεται κράτηση 8 ημερών μέχρι 1 μήνα και πρόστιμο 250-500 ευρώ.   Η καλλιέργεια ενός θηλυκού φυτού για προσωπική χρήση επιτρέπεται. Ο σύλλογος (cannabis social club) “ΤΡΕΚΤUW PLANT”, μια ένωση πολιτών για την κάνναβη, με έδρα την Αμβέρσα, που καθιέρωσε μια συλλογική καλλιέργεια βασισμένη στην αρχή του ενός θηλυκού φυτού κατ’ άτομο, απαλλάχθηκε σε δύο περιπτώσεις ποινικών διώξεων που ασκήθηκαν από τους εισαγγελείς της Αμβέρσας. (η μία αφορούσε κατηγορία σύστασης και συμμορίας και η άλλη παρακίνηση σε χρήση ναρκωτικών). Ο σύλλογος τώρα λειτουργεί σε πειραματικό επίπεδο με την συλλογική καλλιέργεια για την προσωπική χρήση των μελών του.   Τσεχία Την 1-1-2010 θεσπίστηκε μια νέα διάταξη στον ποινικό κώδικα για τον ακριβή ορισμό των τύπων και ποσοτήτων των ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών. Σύμφωνα με την νέα νομοθεσία η κατοχή χωρίς άδεια ναρκωτικών για προσωπική χρήση είναι παράνομη. Όσον αφορά σε μικρές ποσότητες αντιμετωπίζεται ως πταίσμα και τιμωρείται με χρηματικό πρόστιμο. Για την περίπτωση της κατοχής, ως μικρή ποσότητα καθορίζονται τα 15 γραμμάρια ακατέργαστης και τα 5 γραμμάρια κατεργασμένης κάνναβης, ενώ για την καλλιέργεια μικρή ποσότητα θεωρούνται τα 5 θηλυκά φυτά. Σε μεγαλύτερες ποσότητες η παράβαση αντιμετωπίζεται από τον ποινικό κώδικα και οι παραβάτες τιμωρούνται με μέγιστη ποινή την φυλάκιση ενός χρόνου και την κατάσχεση των μέσων και προϊόντων του εγκλήματος. Ο νόμος περιλαμβάνει συγκεκριμένες εξαιρέσεις για την νόμιμη κατοχή ουσιών, μεταξύ άλλων για ιατρικούς, φαρμακευτικούς και ερευνητικούς λόγους.   Ισπανία Η απλή χρήση κάνναβης θεωρείται διοικητικό αδίκημα και δεν περιλαμβάνει στερητικές της ελευθερίας ποινές. Σε περίπτωση μη συνδρομής επιβαρυντικών περιστάσεων προβλέπονται μόνο χρηματικά πρόστιμα. Στις περιπτώσεις δημόσιας χρήσης και κατοχής ή σε περιπτώσεις, όπου συντρέχουν άλλες καταστάσεις (πχ. χρήση κατά την οδήγηση) οι παραβάτες τιμωρούνται με πρόστιμα που κυμαίνονται από 301 έως 30.050 ευρώ.   Από το 2003 και μετά από 2 καθοριστικές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου που αποφάνθηκε ότι η κατοχή ακόμη και μεγάλων ποσοτήτων κάνναβης δεν είναι αδίκημα αν δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι υπάρχει πρόθεση εμπορίας, ιδρύθηκε η Ομοσπονδία των Κλαμπ Κάνναβης (Federation of Cannabis Clubs), αρχικά από 21 κλαμπ. Το 2011 έχει γίνει εκτίμηση ότι λειτουργούν περίπου 300 κλαμπ με χιλιάδες μέλη σε όλη τη χώρα.   Πορτογαλία Ο νόμος της 30-11-2000 αποποινικοποιεί την χρήση, καθώς και την αγορά και κατοχή για προσωπική χρήση όλων των ναρκωτικών για μία μέση ατομική ποσότητα επαρκή για 10 ημέρες και καθιερώνει επιστημονικές επιτροπές για την αποτροπή της χρήσης ναρκωτικών. Η δημόσια χρήση ναρκωτικών παραμένει παράνομη και οι χρήστες τιμωρούνται με πρόστιμα μεταξύ 25 ευρώ και ενός ποσού που ισούται με τον ελάχιστο εθνικό μισθό. Ωστόσο, αυτό το πρόστιμο αποτελεί το ύστατο μέτρο, ενώ ο κανόνας είναι ότι σε περίπτωση μη ύπαρξης ενδείξεων εξάρτησης ή αν δεν απαιτούνται άλλες ενέργειες, όπως η ψυχολογική υποστήριξη, η εφαρμογή του προστίμου αναστέλλεται. Σε περίπτωση συσχετιζόμενων αδικημάτων, μπορούν να επιβληθούν πρόστιμο ή άλλα διοικητικά μέτρα. Σε περίπτωση όπου το άτομο είναι επιβεβαιωμένα εξαρτημένο, ο νόμος προβλέπει την παραπομπή του σε υγειονομικές ή κοινωνικές υπηρεσίες.   Ολλανδία Στην Ολλανδία η κατοχή οποιασδήποτε ουσίας, όπως και η καλλιέργεια, θεωρείται αδίκημα. Η νομοθεσία διέπεται όμως από την αρχή της ανεκτικότητας και η κατοχή για προσωπική χρήση είναι αποποινικοποιημένη. Η κατοχή κάνναβης μέχρι 5 γρ. δεν διώκεται και αυτή είναι η ημερήσια ποσότητα κατά άτομο που επιτρέπεται να πωλούν καφενεία με ειδική άδεια πώλησης κάνναβης, τα γνωστά coffeeshops. Αν και υπάρχει μια τάση να μην εκδίδονται καινούργιες άδειες, το 2011 λειτουργούν περισσότερα από 600 coffeeshop σε όλη την Ολλανδία. Σύμφωνα με επίσημες μελέτες αυτή η προσέγγιση ελεγχόμενης πώλησης κάνναβης δεν έχει οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά χρήσης ανάμεσα στον πληθυσμό, μάλιστα η Ολλανδία είναι χαμηλότερα από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, η ποιότητα συνεχώς βελτιώνεται, ενώ οι τιμές διατηρούνται χαμηλές, και επειδή η διάθεση κάνναβης είναι τόσο ελεγχόμενη λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας και δεν προσφέρει την έλξη του απαγορευμένου για τη νεολαία.   Πηγές:

    Συμπεράσματα   – Η αποποινικοποίηση της χρήσης έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα και υπαγορεύεται ούτως ή άλλως από το Σύνταγμα: ουδείς τιμωρείται σε μια δημοκρατία, αν δεν προσβάλλει τα δικαιώματα άλλων πολιτών (μάθημα του πρώτου έτους στη Νομική, άσχετο αν δεν εφαρμόζεται στις “ελαττωματικές” δημοκρατίες όπως η δική μας)    – Θετική η μνεία για την αυτοκαλλιέργεια, μόνο που αυτή δεν αποποινικοποιείται όπως θα ήταν λογικό αφού αποποινικοποιήθηκε η χρήση, κατοχή και προμήθεια. Από το όριο ποινής (μέχρι 3 μήνες και πρόστιμο) φαίνεται πως η αυτοκαλλιέργεια γίνεται μέσο είσπραξης κρατικών εσόδων ενώ παραμένει ασαφές ποια ποσότητα δικαιολογείται ως αυτοκαλλιέργεια. Άρα σε έναν απλό χρήση παραμένει πιο “συμφέρουσα” η αγορά κάνναβης από την καλλιέργειά της, για να έχει το κεφάλι του ήσυχο από αυτόφωρα, δίκες, κρατητήρια και ποινικό μητρώο.   – Η πταισματική μορφή έχει θετικά και αρνητικά: Για το χρήστη τα θετικά είναι πως δεν διανυκτερεύει στο κρατητήριο, δεν περνάει αυτόφωρο, δεν αποκτά τυχόν ποινικό μητρώο με την υποτροπή ή την “μη συμπτωματική” χρήση. Το αρνητικό είναι πως με το υπάρχον καθεστώς οι χρήστες ταλαιπωρούνταν μεν, αλλά συνήθως έμεναν είτε ατιμώρητοι, είτε είχαν μια μικρή ποινή με αναστολή, άρα δεν έβαζαν το χέρι στην τσέπη. Τώρα θα πληρώνουν τουλάχιστον 180€ Χ 3μήνες κράτηση + 1000€ Χ 92% πρόστιμο ευρώ για κάθε τους πταίσμα. Για το κράτος μόνο θετικά: αποσυμφόρηση των κρατητηρίων και των πλημμελειοδικείων και έξτρα έσοδα από τα πταίσματα, που θα εισπράττονται μέσω της Δ.Ο.Υ. του “δράστη” (αν δεν πληρώσει, δεν θα παίρνει φορολογική ενημερότητα, θα του κατάσχουν το σπίτι, κλπ).   – Αδιανόητο που δεν υπάρχει πρόβλεψη για την ρητή εξαίρεση και νομιμοποίηση της καλλιέργειας της κλωστικής κάνναβης, καθώς και των υποπροϊόντων κάνναβης για ένδυση, διατροφή, βιομηχανική και θεραπευτική χρήση.   – Η διακίνηση παραμένει κακούργημα στην βασική της μορφή. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που περιγράφονται “αντικειμενικά”, μόνον όσες επισύρουν ισόβια! Ήδη, η επαγγελματική εμπορία ναρκωτικών περιγράφεται αντικειμενικότατα στο νόμο, αλλά οι δικαστές (συνήθως συντηρητικοί και εκτός του κοινωνικού γίγνεσθαι) έχουν τον δικό τους τρόπο ερμηνείας των αντικειμενικών κριτηρίων, ώστε να βάζουν όσο μπορούν περισσότερους χρήστες και όσο μπορούν περισσότερα χρόνια στη φυλακή. Κρίμα, γιατί οι πληροφορίες μας ήταν άλλες. Φαίνεται πως καθ’ οδόν από την κατάθεση του σχεδίου από την επιτροπή μέχρι την υιοθέτησή του από του υπουργό, κάτι άλλαξε.   – Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για εναλλακτικά προγράμματα απεξάρτησης, επανένταξης και μείωσης της βλάβης, πόσο μάλλον για ελεγχόμενη ενδονοσοκομειακή χορήγηση ηρωίνης. Συνεχίζουμε με τη μεθαδόνη (συγκεκριμένης πολυεθνικής), που προκαλεί εντονότερο εθισμό από την ηρωίνη, ενώ από κάποιους ενοχοποιείται για την εκδήλωση σοβαρών ψυχικών διαταραχών, ακόμη και μετά την απεξάρτηση.   – Στα πολύ θετικά η ευνοϊκή αντιμετώπιση του απεξαρτημένου, αυτό που περιγράφεται ως “δικαίωμα στη θεραπεία”. Επιτέλους, θεωρείται απαράδεκτο να φυλακίζεται ένας άνθρωπος που έχει ξαναφτιάξει ή προσπαθεί να ξαναφτιάξει τη ζωή του, για κλοπές -ακόμα και ληστείες- που διέπραξε στο παρελθόν, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει τα χρήματα για τη δόση του.   – Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως χάνεται η ευκαιρία να παταχθεί η χειρότερη εξάρτηση: αυτή του χρήστη από τον έμπορο. Φαίνεται πως η Πολιτεία προσανατολίζεται περισσότερο στην αποσυμφόρηση των κρατητηρίων και των φυλακών, καθώς και στην είσπραξη δημόσιων εσόδων από τα πταίσματα, παρά στη μείωση της βλάβης, δηλαδή σε λιγότερους τοξικοεξαρτημένους, λιγότερους θανάτους, περισσότερη αξιοπρέπεια των χρηστών (αυτή την κρατά κυρίως για τους χρήστες ουσιών που δεν προκαλούν τοξικοεξάρτηση).     16 Σεπτεμβρίου 2011   Ηλιόσποροι δίκτυο πληροφόρησης και ενεργοποίησης νέων για την κοινωνική και πολιτική οικολογία /// www.iliosporoi.net /// www.myspace.com/iliosporoi 1 http://www.emcdda.europa.eu//html.cfm//index99321EN.html?#T1 2 http://www.dsvol.gr/_Portal/Documents/nomothesia/3727.pdf 3 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004F0757:EL:HTML 4 http://www.dsanet.gr/Epikairothta/Nomothesia/n3459_06.htm 5http://www.crimeandjustice.org.uk/opus1714/Estimating_drug_harms.pdf 6 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004F0757:EL:HTML 7 http://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_93232_EN_TDSI09001ENC.pdf 8 http://www.druglawreform.info/images/stories/documents/dlr9.pdf