Οι σεισμοί σε χρηματιστήρια και τράπεζες έφεραν ένα βήμα πιο κοντά το τέλος της εποχής του καπιταλισμού. Τα θεμέλια του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος ταρακουνήθηκαν, ενώ ο κίνδυνος της γενικευμένης κατάρρευσης ελλοχεύει. Τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Το κράτος επιστρέφει. Οπως σημειώνει ο νομπελίστας Πολ Σάμουελσον, «η κατάρρευση της Γουόλ Στριτ αντιπροσωπεύει για τον καπιταλισμό ό,τι και η πτώση της ΕΣΣΔ για τον κομμουνισμό».
1 Για τριάντα χρόνια, οι φονταμενταλιστές της αγοράς επαναλάμβαναν ότι ο Ρέιγκαν («το κράτος δεν είναι λύση») είχε δίκιο, ότι η παγκοσμιοποίηση ήταν επιτυχημένη, ότι ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός έχτιζε για όλους τον επίγειο παράδεισο. Εκαναν, όμως, λάθος.
Η «χρυσή εποχή» της Γουόλ Στριτ έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Μια εποχή ανεύθυνων απορυθμίσεων, κακοδιαχείρισης, με κυρίαρχη την αριστοκρατία των τραπεζιτών, τους «άρχοντες του κόσμου», όπως τους κατήγγειλε το 1987 ο αμερικανός δημοσιογράφος Τομ Γουλφ.
Χειραγώγηση, credit-default swaps, hedge funds… Σαν τη χολέρα, ο πυρετός του κέρδους μόλυνε όλον τον πλανήτη. Οι αγορές έπαιρναν φωτιά, από την υπερπροσφορά ρευστότητας, η οποία ευνόησε ακόμα περισσότερο την κερδοσκοπία και την αύξηση των τιμών.
2 Η παγκοσμιοποίηση οδήγησε την παγκόσμια οικονομία να γίνει εικονική και άυλη. Η χρηματοπιστωτική σφαίρα ξεπέρασε τα 250 τρισεκ. ευρώ, δηλαδή έξι φορές περισσότερο από τα πραγματικά πλούτη όλου του κόσμου.
Και ξαφνικά, η γιγάντια φούσκα έσκασε. Περισσότερο από 1 τρισεκατομμύριο ευρώ εξαφανίστηκαν! Πέντε από τα μεγαλύτερα ιδρύματα -πυλώνες του συστήματος- κατέρρευσαν: η Lehman Brothers πτώχευσε, η Bear Stearns εξαγοράστηκε από τη Morgan Chase, η Merrill Lynch ανήκει πια στην Bank of America, ενώ δύο ακόμη, οι Goldman Sachs και Morgan Stanley, υποβιβάστηκαν σε απλές, εμπορικές τράπεζες.
Ολος ο χρηματοπιστωτικός μηχανισμός δεν έχει πια καμία αξιοπιστία. Από αυτό δεν υποφέρουν μόνο οι επιχειρηματικές τράπεζες αλλά και οι κεντρικές οι εμπορικές τράπεζες, τα ταμιευτήρια και οι ασφαλιστικές εταιρείες.
3 Το σκάνδαλο των «βρόμικων υποθηκών» (subprimes) ήταν γνωστό σε όλους. Αυτά είχαν καταγγελθεί, εδώ και πολύ καιρό, χωρίς, να προκαλέσουν κάποια αντίδραση. Γιατί το «έγκλημα» έφερνε κέρδη σε πολύ κόσμο.
4 Η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του Μπους υποχρεώθηκε να απαρνηθεί το δόγμα αυτό και να χρησιμοποιήσει μαζικά τον κρατικό παρεμβατισμό.
Οι κύριοι φορείς της στεγαστικής πίστωσης, Fannie Mae και Freddie Mac, κρατικοποιήθηκαν, όπως και η μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία του κόσμου, η American International Group (AIG). Και ο υπουργός Οικονομικών Χένρι Πόλσον (πρώην πρόεδρος της Goldman Sachs) αναγκάστηκε να προτείνει σχέδιο σωτηρίας 500 δισ. ευρώ, που το κράτος. Δηλαδή ο φορολογούμενος πληρώνει.
5 Η αμερικανική κυβέρνηση δεν δίστασε να δώσει χείρα βοηθείας στους «banksters»(1). Πριν από λίγους μήνες, ο Μπους αρνήθηκε να υπογράψει νόμο, που θα πρόσφερε ιατροφαρμακευτική κάλυψη σε εννέα εκατομμύρια φτωχά παιδιά. «Αχρηστο έξοδο», το χαρακτήρισε. Σήμερα, για να βοηθήσει τους απατεώνες της Γουόλ Στριτ κάνει τα πάντα. Ο κόσμος έχει έρθει ανάποδα: Σοσιαλισμός για τους πλούσιους και καπιταλισμός για τους υπόλοιπους.
6 Η καταστροφή ήρθε σε μια χρονική στιγμή που η ευρωπαϊκή αριστερά υποφέρει από πλήρες ιδεολογικό κενό και δεν διαθέτει κανένα σχέδιο για να εκμεταλλευτεί πολιτικά την κρίση. Ιδίως η σοσιαλδημοκρατία, η οποία έχει και η ίδια από καιρό μολυνθεί από νεοφιλελεύθερες θέσεις και που μοιάζει να βρίσκεται σήμερα σε κατάσταση σοκ.
Οταν θα έπρεπε, περισσότερο από ποτέ -εμπνεόμενη από τη ζωτικότητα της λατινοαμερικανικής αριστεράς- να δείξει νέα τόλμη και δημιουργικότητα.
7 Πόσο θα διαρκέσει η κρίση; «Είκοσι χρόνια εάν είμαστε τυχεροί ή λιγότερο από δέκα εάν οι αρχές δείξουν αυστηρότητα»(2), προβλέπει ο βρετανός νεοφιλελεύθερος αρθρογράφος, Μάρτιν Γουλφ.
8 Αν υπήρχε πολιτική λογική, το πλαίσιο αυτό έπρεπε να ευνοήσει την εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα. Είναι πιθανόν, τότε, όπως ο Ρούσβελτ το ’33, ο νέος πρόεδρος να λανσάρει ένα νέο « New Deal», στη βάση ενός νεοκεϊνσιανισμού, που θα επικυρώσει την επιστροφή του κράτους στην οικονομία. Κάτι που θα φέρει κοινωνική δικαιοσύνη.
Ετσι, το πιο άγριο και παράλογο στάδιο της παγκοσμιοποίησης θα τελειώσει.
(1) Από τις λέξεις banks και gangsters.
(2) «Financial Times», Λονδίνο, 23-9-08.
Του IGNACIO RAMONET
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ – 19/10/2008
