Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 2008 – Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Αρκτούρος, ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, MΟm-Εταιρία Μελέτης και Προστασίας της Μεσογειακής Φώκιας, Greenpeace και WWF Ελλάς ζητούν την απόσυρση της πρότασης για το Χωροταξικό του Τουρισμού που κατέθεσε το ΥΠΕΧΩΔΕ προς συζήτηση στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας.
Οι λόγοι διαφωνίας των δέκα περιβαλλοντικών οργανώσεων συνοψίζονται ως εξής:
Το σχέδιο Ειδικού Χωροταξικού για τον Τουρισμό
1. Αντιμετωπίζει τον τουρισμό ως μια δραστηριότητα που σχετίζεται κυρίως με κατασκευές και έργα και μάλιστα φαίνεται να ευνοεί την ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα τουριστικών επενδύσεων (γκολφ, μεγάλα συγκροτήματα, παραθεριστικές κατοικίες με μεγάλους συντελεστές δόμησης). Βασική κατεύθυνση ενός τέτοιου σχεδίου θα έπρεπε, αντίθετα, να είναι η αποκατάσταση των πληγών σε περιοχές μαζικού τουρισμού, η αναζωογόνηση μέσα από προσεκτικά προγράμματα οικο-τουρισμού και αγροτουρισμού των ορεινών κοινοτήτων και των εγκαταλειμμένων οικισμών, η σύνδεση του τουρισμού με την βιώσιμη προστασία των φυσικών περιοχών, καθώς και η ενθάρρυνση της στροφής προς ένα βιώσιμο μοντέλο περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουρισμού, που κηρύσσεται μεν στα λόγια και από το υπουργείο Τουρισμού, αλλά στην πράξη δεν προωθείται με το συγκεκριμένο σχέδιο.
2. Δημιουργεί κλειστούς παραθεριστικούς οικισμούς με σαφώς ευνοϊκότερες ρυθμίσεις σε σχέση με την κατοικία και «φωτογραφίζονται» περιοχές στις οποίες έχει ήδη εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον στα οποία αυθαίρετα δίνει και χαρακτηριστικά «εθνικής σημασίας». Χωροθετεί λοιπόν τεράστιες τουριστικές εγκαταστάσεις διάσπαρτα σε εκτός σχεδίου περιοχές με βάση τους νόμους της αγοράς και όχι με γνώμονα την ανάγκη προστασίας του κυριότερου τουριστικού προϊόντος της χώρας, δηλαδή του φυσικού περιβάλλοντος.
3. Αυξάνει, ενώ θα έπρεπε να μειώνει, την εκτός σχεδίου δόμηση πέριξ των ορίων οικισμών που δεν έχουν ως κύρια χρήση τον τουρισμό ή είναι ορεινές.
4. Δεν εισάγει καμία απολύτως ρύθμιση για την ποιότητα των κτιρίων, τα οποία ειδικά στις προστατευόμενες και γενικότερα στις εκτός σχεδίου περιοχές αλλά και κοντά σε υπάρχοντες οικισμούς θα έπρεπε να κατασκευάζονται με όρους βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και με ιδιαίτερη μέριμνα για την εξοικονόμηση φυσικών πόρων.
5. Αγνοεί προκλητικά την απόλυτη ανάγκη επιστημονικού υπολογισμού και σεβασμού της συνολικής φέρουσας ικανότητας των προς τουριστική εκμετάλλευση περιοχών.
6. Διατηρεί το σημερινό, απαράδεκτα χαμηλό, όριο των 50 μ. απόστασης από τον αιγιαλό για οικοδόμηση, παρά τη σχετική νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας και τις αναμενόμενες επιπτώσεις στην παράκτια ζώνη από την κλιματική αλλαγή
7. Επιμένει στη δόμηση 5 «ανώνυμων» βραχονησίδων
8. Επιμένει στην περαιτέρω αύξηση της χωρητικότητας των τουριστικά ανεπτυγμένων περιοχών, χωρίς καμία αναφορά στην ανάγκη καθορισμού ορίων ανάπτυξης με βάση της φέρουσα ικανότητα των περιοχών αυτών.
Όλα τα προαναφερόμενα σημεία καθιστούν το νέο σχέδιο Ειδικού Χωροταξικού για τον Τουρισμό συνολικά επαχθές για τον φυσικό χώρο και τη βιωσιμότητα και ευημερία των τοπικών κοινωνιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναιρεί και τα λίγα θετικά σημεία του, όπως η ρητή μη πρόβλεψη νέων χιονοδρομικών κέντρων και ο ορισμός σχετικά χαμηλής αρτιότητας γηπέδων στις προστατευόμενες περιοχές Natura.
Οι δέκα περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν από την Κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα σε χωροταξικό επανασχεδιασμό του τουρισμού. Κύριος άξονας ενός μακρόπνοου και βιώσιμου τέτοιου σχεδιασμού θα πρέπει να είναι η άμεση προστασία του ίδιου του τουριστικού προϊόντος, δηλαδή του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση φυσικών πόρων.
ΚΟΙΝΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ
ΕΠΙ ΤΟΥ ΥΠΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΧΠ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 2008
Το παρόν κείμενο αποτυπώνει τις κοινές θέσεις δέκα περιβαλλοντικών οργανώσεων επί του σχεδίου ΕΧΠΤ που έχει τεθεί σε συζήτηση στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Οι οργανώσεις αυτές είναι (κατ’ αλφαβητική σειρά):
- Αρκτούρος, Μέλος του ΕΣΧΣΑΑ
- ΑΡΧΕΛΩΝ-Σύλλογος προστασίας της Θαλάσσιας Χελώνας
- Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
- Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
- Ελληνική Ορνιθολογική Εταρεία
- Καλλιστώ
- Μεσόγειος SOS
- Mom-Εταιρία Μελέτης και Προστασίας της Μεσογειακής Φώκιας
- Greenpeace
- WWF Ελλάς
Το κείμενο κατατίθεται στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ως γενική τοποθέτηση του Αρκτούρου. Ο Αρκτούρος δεν ολοκληρώνει την τοποθέτηση του επί του ΕΧΠΤ, αλλά επιφυλάσσεται να καταθέσει συμπληρωματικές παρατηρήσεις και διορθώσεις.
Τα σχόλια των δέκα περιβαλλοντικών οργανώσεων επί του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό έχουν ως εξής:
1. Χωροθετεί άκριτα τεράστιες τουριστικές εγκαταστάσεις σε εκτός σχεδίου περιοχές
Το νέο σχέδιο ΕΧΠ αντιμετωπίζει τον τουρισμό ως μια δραστηριότητα που σχετίζεται κυρίως με κατασκευές και έργα και μάλιστα φαίνεται να ευνοεί την ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα τουριστικών επενδύσεων (γκολφ, μεγάλα συγκροτήματα, παραθεριστικές κατοικίες με μεγάλους συντελεστές δόμησης). Βασική κατεύθυνση ενός τέτοιου σχεδίου θα έπρεπε, αντίθετα, να είναι η αποκατάσταση των πληγών σε περιοχές μαζικού τουρισμού, η αναζωογόνηση μέσα από προσεκτικά προγράμματα οικο-τουρισμού και αγροτουρισμού των ορεινών κοινοτήτων και των εγκαταλειμμένων οικισμών, η σύνδεση του τουρισμού με την προστασία, των φυσικών περιοχών, καθώς και η ενθάρρυνση της στροφής προς ένα βιώσιμο μοντέλο περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουρισμού, που κηρύσσεται μεν στα λόγια και από το υπουργείο Τουρισμού, αλλά στην πράξη δεν προωθείται με το συγκεκριμένο σχέδιο.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι οι μεγάλοι επενδυτές θα επιδοτούνται από τον αναπτυξιακό νόμο για να κτίζουν τεράστιες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις και στη συνέχεια να πωλούν το 50% τους σαν παραθεριστική κατοικία.
Αναφερόμαστε στην παράγραφο β της σελίδας 41, περί Νέων μορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυμάτων. Η εφαρμογή των ρυθμίσεων της παραγράφου αυτής θα είναι καταστροφική για τους ακόλουθους λόγους.
Οι πολίτες μπορούν να κτίζουν στην εκτός σχεδίου περιοχή 200τμ ανά 4 στρέμματα. Αν έχουν μεγαλύτερη έκταση η επιτρεπόμενη δόμηση αυξάνεται οριακά και δεν μπορεί να ξεπεράσει σε καμιά περίπτωση τα 400 τμ.. Σήμερα, με τους ίδιους όρους κτίζεται και η παραθεριστική κατοικία που δεν δικαιούται επιδότηση, καθώς δε θεωρείται τουριστική επένδυση. Αντίθετα, τα ξενοδοχεία επιδοτούνται από τον αναπτυξιακό νόμο και άλλα δημόσια χρηματοδοτικά μέσα και κτίζονται με υπερπολλαπλάσιο συντελεστή δόμησης. Σε κάθε 4 στρέμματα αντιστοιχούν 800 τμ, οπότε πχ στα 40 στρέμματα αντιστοιχούν 8000 τμ….
Το υπό εξέταση σχέδιο ΕΧΠΤ σε αυτή την παράγραφο ορίζει ότι εφόσον κάποιος έχει 150 στρέμματα γης μπορεί να κτίζει “ξενοδοχείο” και να πουλά το 50% των δωματίων – μπάγκαλοου ως παραθεριστική κατοικία. Έτσι, επιδοτείται σε συντελεστή δόμησης και οικονομικά η μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας, ενώ παράλληλα αυξάνεται παράτυπα ο συντελεστής δόμησης. Αυτό αναμένεται να πλήξει και τα νησιά, καθώς ήδη σημειώνονται εκτεταμένες αγοραπωλησίες που δημιουργούν μεγάλες ενιαίες ιδιοκτησίες, οι οποίες υπό τις νέες διατάξεις θα χτίζουν αντίστοιχα μεγάλες εγκαταστάσεις.
Έτσι, το ΕΧΠΤ δημιουργεί κλειστούς παραθεριστικούς οικισμούς με σαφώς ευνοϊκότερες ρυθμίσεις σε σχέση με την κατοικία και «φωτογραφίζονται» περιοχές στις οποίες έχει ήδη εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον. Στις επενδύσεις αυτές το ΕΧΠΤ αυθαίρετα δίνει τον χαρακτηρισμό «εθνικής σημασίας». Χωροθετεί λοιπόν τεράστιες τουριστικές εγκαταστάσεις διάσπαρτα σε εκτός σχεδίου περιοχές με βάση τους νόμους της αγοράς και όχι με γνώμονα την ανάγκη προστασίας του κυριότερου τουριστικού προϊόντος της χώρας, δηλαδή του φυσικού περιβάλλοντος.
2. Αυξάνει, ενώ θα έπρεπε να μειώνει, την εκτός σχεδίου δόμηση
Σε μια περίοδο που όλοι οι κοινωνικοί φορείς ζητούν ανοικτά τον περιορισμό και την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης το ΕΧΠΤ επιτρέπει τη δόμηση ξενοδοχείων σε μια ζώνη 500 μ. από οικισμούς με αρτιότητα 2 (!!) στρέμματα και συντελεστή δόμησης 0,3. (παρ. Γ και ΣΤ Άρθρου 5). Αυτή η ρύθμιση αφορά τις περιοχές που δεν έχουν ως κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό και τις ορεινές περιοχές της Ελλάδας, που θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν το μεγαλύτερο ποσοστό των οικισμών της χώρας.
3. Δεν εισάγει καμία απολύτως ρύθμιση για την ποιότητα των κτιρίων
Ειδικά στις προστατευόμενες και γενικότερα στις εκτός σχεδίου περιοχές, αλλά και κοντά σε υπάρχοντες οικισμούς οι τουριστικές εγκαταστάσεις θα έπρεπε να κατασκευάζονται με όρους βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και τις εκάστοτε βέλτιστες τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης, με ιδιαίτερη μέριμνα για την εξοικονόμηση φυσικών πόρων..
4. Αγνοεί προκλητικά τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών
Το ΕΧΠΤ δεν περιλαμβάνει, ως όφειλε, στο Άρθρο 3 ορισμό της φέρουσας ικανότητας (Ως φέρουσα ικανότητα ορίζεται ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που μπορούν να «χρησιμοποιούν» μια περιοχή, χωρίς να επιφέρουν μη αποδεκτή αλλαγή στο φυσικό περιβάλλον και χωρίς να προκαλούν μη αποδεκτή υποβάθμιση στην ποιότητα της εμπειρίας των επισκεπτών). Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας είναι απαραίτητος όχι μόνο για να διασφαλίσει το φυσικό περιβάλλον αλλά και το ίδιο το τουριστικό προϊόν. Αποτελεί λοιπόν σοβαρότατη παράλειψη του ΕΧΠΤ η παντελής έλλειψη αναφοράς στη φέρουσα ικανότητα.
5. Εμμένει στη δόμηση 5 «ανώνυμων» βραχονησίδων
Στο Άρθρο 9, παράγραφος Ε ορίζει τη δυνατότητα υλοποίησης επενδύσεων σε 5 βραχονησίδες, χωρίς να τις κατονομάζει.
6. Διατηρεί το σημερινό, απαράδεκτα χαμηλό, όριο των 50 μ από τον αιγιαλό
Θεωρούμε απαράδεκτο τον ορισμό ελάχιστης απόστασης τοποθέτησης κτισμάτων τα 50 μ. από την γραμμή αιγιαλού, στα νησιά και τις παράκτιες περιοχές (Άρθρο 5 (Ε). Η ρύθμιση αυτή δεν απειλεί απλώς την παράκτια ζώνη με σοβαρή οικοδομική επιβάρυνση, αλλά προκαλεί και ευθεία αμφισβήτηση της τεκμηριωμένης σχετικής νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας που ορίζει ως ελάχιστη απόσταση τα 100 μ. (Π.Ε. 247/2003, Τμ. Ε΄, καθώς και Π.Ε. 636/2002 και 633/2002).
7. Αυξάνει τη χωρητικότητα των τουριστικά ανεπτυγμένων περιοχών
Στα χαρακτηριστικά των ανεπτυγμένων τουριστικά περιοχών (Άρθρο 4 Α) δεν περιλαμβάνεται, ως όφειλε, η σοβαρή και εμφανής υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Αντίθετα, το ΕΧΠΤ δίνει κίνητρα για περαιτέρω αύξηση της χωρητικότητας αυτών των περιοχών, που στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούν δια γυμνού οφθαλμού να χαρακτηριστούν ως «κορεσμένες».
8. Παραβιάζει και τις ίδιες τις αρχές του
Η ανεξέλεγκτη δόμηση που προωθεί το ΕΧΠΤ παραβιάζει άμεσα ή έμμεσα τους ίδιους τους σκοπούς,, όπως αναφέρονται στο άρθρο 1, δηλαδή:
- Την «βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος»
- Την «εξασφάλιση της προστασίας και της βιωσιμότητας των πόρων που ενδιαφέρουν τον τουρισμό»
αλλά και τους στόχους του που όπως αναφέρονται στο άρθρο 2 περιλαμβάνουν:
- Την ποιοτική περιβαλλοντική αναβάθμιση, θεματική, χρονική και χωρική διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος, με ειδική μέριμνα για την ανάδειξη και προβολή της ταυτότητας του.
- Την προσαρμογή του σχεδιασμού στις νέες προκλήσεις και πολιτικές, για τη βελτίωση της απόδοσης στον τομέα του τουρισμού.
- Την προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης της χώρας, σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτιστικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση παραθεριστικής κατοικίας που προωθεί το παρόν ΕΧΠΤ θα υποβαθμίσει βίαια το τοπίο, το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών πλήττοντας τελικά τον ίδιο τον τουρισμό. Η εμπειρία άλλων χωρών, όπως η Ισπανία, που επέλεξαν αντίστοιχα μοντέλα ανάπτυξης και τώρα προσπαθούν να απαλλαγούν από τις επιπτώσεις τους, αποδεικνύει τα παραπάνω και μας διδάσκει ότι αυτές οι πρακτικές ωφελούν λίγες μεγάλες κατασκευαστικές ή μεγάλες κτηματομεσιτικές εταιρίες και είναι επιβλαβείς για την κοινωνία και την οικονομία.
Όλα τα προαναφερόμενα σημεία καθιστούν το νέο σχέδιο Ειδικού Χωροταξικού για τον Τουρισμό συνολικά επαχθές για τον φυσικό χώρο και τη βιωσιμότητα και ευημερία των τοπικών κοινωνιών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναιρεί και τα λίγα θετικά σημεία του, όπως η ρητή μη πρόβλεψη νέων χιονοδρομικών κέντρων και ο ορισμός σχετικά χαμηλής αρτιότητας γηπέδων στις προστατευόμενες περιοχές Natura.
Οι δέκα περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν από το ΥΠΕΧΩΔΕ να αποσύρει το υπό συζήτηση νέο σχέδιο ΕΧΠ για τον Τουρισμό και να προχωρήσει άμεσα σε δημιουργία νέου, με κύρια κατεύθυνση την ισόρροπη και βιώσιμη χωρική αναδιάρθρωση της τουριστικής δραστηριότητας. Κύριος άξονας ενός μακρόπνοου και βιώσιμου τέτοιου σχεδιασμού θα πρέπει να είναι η άμεση προστασία του ίδιου του τουριστικού προϊόντος, δηλαδή του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση φυσικών πόρων.
Κατευθύνσεις για τον χωρικό σχεδιασμό μιας πραγματικά βιώσιμης τουριστικής δραστηριότητας
1. Η προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και της πολιτισμικής κληρονομιάς, μοναδικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων του ελληνικού τουρισμού, που θα του επιτρέπει να είναι ανταγωνιστικός στις δεδομένες τιμές προϊόντων και υπηρεσιών.
2. Η αειφορική ανάπτυξη με ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας και των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε περιοχής.
3. Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με δράσεις που θα στοχεύουν στην ανάδειξη του περιπατητικού και του φυσιολατρικού τουρισμού, όπως ήδη συμβαίνει σε πολλές περιοχές της χώρας.
4. Αξιοποίηση του υφιστάμενου κτιριακού πλούτου της χώρας για ανάπτυξη παραθεριστικού τουρισμού, μέσα από την αποκατάσταση και αναβίωση εγκαταλειμμένων οικισμών και διατηρητέων κτηρίων.
5. Διαχωρισμός τουριστικών επενδύσεων από παραθεριστική κατοικία. Ενίσχυση ξενοδοχειακών επενδύσεων σε κατάλληλα επιλεγμένες περιοχές. Οι νέες ξενοδοχειακές μονάδες θα πρέπει, να γίνεται ρητή πρόβλεψη προκειμένου να ακολουθούν τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού και να έχουν όσο το δυνατό μεγαλύτερη αυτονομία πόρων, με επαναχρησιμοποίηση υδάτων και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
6. Θέσπιση κατάλληλων μέτρων και ρυθμίσεων για την καλύτερη δυνατή ένταξη των έργων στο περιβάλλον, πάντοτε στα πλαίσια της φέρουσας ικανότητας του τόπου.
