[Έχει κατηγορηθεί ως υποκινητής εξεγέρσεων από την Ανατολική Ευρώπη έως την Αίγυπτο και την Τυνησία. Το εγχειρίδιό του για την πολιτική ανυπακοή είναι η Βίβλος των αντικαθεστωτικών ακτιβιστών ανά τον κόσμο. Κι όμως, παρά την τεράστια επιρροή του και την υποψηφιότητά του για Νόμπελ Ειρήνης το 2009, ο καθηγητής του Χάρβαρντ παραμένει εν πολλοίς άγνωστος στο ευρύ κοινό…] Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες εισβάλλουν σε κάποιο τυπογραφείο της Μόσχας και διακόπτουν τις εργασίες. Λίγο αργότερα, δύο μικρά βιβλιοπωλεία στην πόλη τυλίγονται μυστηριωδώς στις φλόγες. Στο Βιετνάμ, οι αρχές συλλαμβάνουν αντικαθεστωτικούς ενώ μοιράζουν κάποιο βιβλίο. Η ιρανική τηλεόραση προβάλλει κατασκευασμένο βίντεο, στο οποίο σχηματίζεται μέσω υπολογιστή συγκεκριμένη φυσιογνωμία ως «πράκτορας της CIA» και πρωταγωνιστής της αμερικανικής διείσδυσης στη χώρα με τη μορφή υποκίνησης «βελούδινης επανάστασης». Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες, στο εβδομαδιαίο διάγγελμά του, ονοματίζει το ίδιο πρόσωπο ως απειλή για την εθνική ασφάλεια. Πέντε φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους γεγονότα. Πίσω από αυτά, όμως, κρύβεται ένας πανίσχυρος συνδετικός κρίκος: ο γέροντας με τις ορχιδέες…
Σε μια εργατική συνοικία της Ανατολικής Βοστόνης, ένας ηλικιωμένος άντρας ανεβαίνει, με τη βοήθεια ενός μπαστουνιού, στην ταράτσα του ταπεινού σπιτιού του. Εκεί, στο «μυστικό του κρησφύγετο», καλλιεργεί τις ορχιδέες του, με τη ζεστασιά που θα ’δινε στα παιδιά που ποτέ δεν είχε. Ντροπαλός και χαμηλών τόνων, ζει μάλλον φτωχικά, με συντροφιά τον πιστό του σκύλο, και τα βιβλία του, που έχουν τρυπώσει μέχρι και σε ράφια της τουαλέτας. Είναι μάλλον δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αυτός ο ελαφρά σκυφτός 83χρονος γέροντας με τα λευκά μαλλιά, έχει καταφέρει να στρέψει εναντίον του ηγέτες αρκετών χωρών, έχει δεχθεί πύρινες επιθέσεις από τα δεξιά αλλά και από τα αριστερά του πολιτικού φάσματος, ενώ έχει κατηγορηθεί μέχρι και για συνεργασία με τις σκοτεινές δυνάμεις των παντοδύναμων αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών – κυρίως τη CIA. Το «έγκλημα» του Τζιν Σαρπ; Η συγγραφή ενός εγχειριδίου μύησης στην πολιτική ανυπακοή, που έφθασε, διακινούμενο σαν μυστικό όπλο και συχνά λάθρα, από τα χέρια των διαδηλωτών των πολύχρωμων επαναστάσεων στην Ανατολική Ευρώπη μέχρι σ’ εκείνα των εξεγερθέντων της πλατείας Ταχρίρ, αμέτρητα μίλια μακριά από τη Βοστόνη…
Έχει υπάρξει για τους αντικαθεστωτικούς ακτιβιστές ανά τον κόσμο ό,τι το «Κόκκινο Βιβλιαράκι» του Μάο Τσε Τουνγκ για τους Κινέζους της εποχής, το «Κεφάλαιο» του Μαρξ για τους κομμουνιστές και η «Βίβλος» για τους βαθιά θρησκευόμενους χριστιανούς. Πρόκειται για το «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία» του Τζιν Σαρπ. Το συγκεκριμένο πόνημα υπήρξε και ο λόγος που ο Σαρπ «πρωταγωνίστησε» στο προαναφερθέν βίντεο των Ιρανών και έγινε επίκεντρο στην κριτική του Τσάβες… Και ήταν στο τυπογραφείο που επρόκειτο να τυπώσει αυτό το βιβλίο στο οποίο εισέβαλλαν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες και τα βιβλιοπωλεία που το διέθεταν στη Μόσχα που «κάηκαν μυστηριωδώς». Το ίδιο βιβλίο μοίραζαν και οι συλληφθέντες αντικαθεστωτικοί Βιετναμέζοι…
«Δεν με εξέπληξε ότι προκάλεσα την μήνιν πολλών ηγετών, γιατί η δουλειά αυτή σίγουρα εξοργίζει τους ισχυρούς. Δεν τους αρέσει να λέει κάποιος στους πολίτες ότι μπορούν πραγματικά να αλλάξουν την κατάσταση», είπε στο «Crash» ο Τζιν Σαρπ, καθηγητής στο Χάρβαρντ και ιδρυτής του Ινστιτούτου Άλμπερτ Αινστάιν. Η φωνή του, ελαφρά βραχνή, σχεδόν ψιθυριστή και κάπως αδύναμη, με κάνει να κολλήσω το αυτί στο ακουστικό για να ακούσω τον «νονό» της πολιτικής ανυπακοής, από την άλλη άκρη του ωκεανού. Η στάση του έρχεται αταλάντευτη, σε αντίθεση με τη φωνή του: «Παρ’ όλες τις επιθέσεις, συνεχίζω τη δουλειά μου όπως πριν», μου λέει.
Στο «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία», ο Σαρπ αναπτύσσει την έννοια της πολιτικής ανυπακοής, αλλά παραθέτει και 198 μεθόδους «μη βίαιης δράσης» ή «μη βίαιης πάλης» (αρχικά δημοσιευμένες στο έργο του «Πολιτική της Μη Βίαιης Δράσης» / 1973), όρους που ο ίδιος προτιμά από εκείνον της «μη βίας», ο οποίος μπορεί να παραπέμπει σε παθητική αντίσταση. Γραμμένο το 1993, το «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία» διατίθεται δωρεάν από το Διαδίκτυο και έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 34 γλώσσες, όπως ο ίδιος με πληροφόρησε, ενώ οι 198 μέθοδοι μη βίαιης πάλης -που περιλαμβάνονται σε αυτό- σε 41! Ο Σαρπ έχει μελετήσει το θέμα της πολιτικής ανυπακοής από τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας. «Ασχολήθηκα με τη μη βίαιη δράση γιατί ο κόσμος είναι χαοτικός. Και δεν έβλεπα απαντήσεις», θα μου πει. “Εάν μια δικτατορία ή ένα καταπιεστικό καθεστώς διαθέτει όπλα και στρατό, και βρίσκεσαι στην αντιπολίτευση είναι ανόητο να προσπαθείς να το πολεμήσεις “στο έδαφός του”, με τα ίδια του τα όπλα [στα οποία υπερέχει]», λέει ο Σαρπ. Το κεντρικό μήνυμα της θεωρίας του είναι ότι κάθε καθεστώς στηρίζεται στην υπακοή. Όταν οι πολλοί σταματήσουν να υπακούν, τότε, αναπόφευκτα, το καθεστώς θα πέσει. Μια μελέτη του International Security που δημοσιεύτηκε πριν μερικά χρόνια, ήρθε για να επιβεβαιώσει ακριβώς τη συγκεκριμένη θέση του Σαρπ: σύμφωνα με αυτή, τα κινήματα πολιτικής αντίστασης πέτυχαν στο 55% των περιπτώσεων, ενώ μόνο το 28% των ένοπλων κινημάτων σημείωσαν ανάλογη επιτυχία!
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την πολιτική ισχύ, μου λέει ο καθηγητής. Όλα τα καθεστώτα στηρίζουν την εξουσία τους σε κάποιους πυλώνες. Εκτός από την υπακοή, ή τουλάχιστον την κάποιας μορφής συνεργασία των πολιτών με τους κυβερνώντες, πυλώνες συνιστούν επίσης η ηθική νομιμοποίηση του καθεστώτος στη συνείδηση των πολιτών, αλλά και η αστυνομία, ο στρατός, τα ΜΜΕ, οι δημόσιοι υπάλληλοι. Εντόπισε τις πηγές της δύναμής τους και τα σημεία όπου μειονεκτούν, λέει ο Σαρπ. Κλείσε τη στρόφιγγα στις πηγές, «προσεταιρίσου τες», και χτύπα στα αδύναμα σημεία.
Με κομμένα φρένα… Με έναν ρεαλισμό που αποστομώνει τους κυνικούς, ο Σαρπ παραδέχεται ότι ο μη βίαιος ακτιβισμός δεν θα φέρει την απόλυτη ειρήνη, την εξάλειψη των γενοκτονιών και των δικτατοριών και τον τερματισμό της καταπίεσης ανά τον κόσμο. Η μη βίαιη δράση αποτελεί απλά μια στρατηγική για μη τέλειους ανθρώπους σε έναν μη τέλειο κόσμο. Και χωρίς πολύ καλή προετοιμασία, η μη βίαια δράση είναι περίπου «μια τρύπα στο νερό»: «Είσαι επιβάτης σε ένα αυτοκίνητο το οποίο οδηγεί κάποιος άλλος. Οδηγούν το αυτοκίνητο στο γκρεμό, το γκάζι είναι δεμένο στο πάτωμα και τα φρένα έχουν κοπεί. Και σου λένε: “ΟΚ, δεν σου αρέσει αυτό; Εμπρός, πάρε εσύ το τιμόνι”»…
Ένα… πολυταξιδεμένο εγχειρίδιο «Ήταν έκπληξη που η δουλειά αυτή διαδόθηκε σε τόσο πολλές χώρες», παραδέχεται στο «Crash» ο Τζιν Σαρπ, αναφερόμενος στο «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία». «Αρχικά, το έγραψα για τους εξεγερθέντες στην Μπούρμα. Από εκεί έφθασε στην Ινδονησία, τη Σερβία, την Ουκρανία, τη Γεωργία… και σήμερα είναι πολυμεταφρασμένο! Δίνει ένα γενικό πλαίσιο για τη μη βίαιη δράση, γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι σκέφτηκαν “αυτό γράφτηκε για εμάς”», μου είπε. Το 1992, ο Σαρπ μπήκε σε μια βάρκα και πέρασε από την Ταϊλάνδη στην Μπούρμα. Τρία χρόνια νωρίτερα, μια στρατιωτική χούντα είχε αναλάβει εκεί την εξουσία. Ο καθηγητής πήγε εκεί για να παραδώσει κάποια σεμινάρια στους αντάρτες, τα οποία είχε νωρίτερα ξεκινήσει ένας παλιός του μαθητής, ο βετεράνος του Βιετνάμ και πρώην ακόλουθος άμυνας των ΗΠΑ στην Μπούρμα Ρόμπερτ Χέλβι. Όταν ένας Μπουρμέζος εξόριστος του ζήτησε… σημειώσεις, εκείνος έγραψε το «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία». Στη Ρωσία, το 2005, το έργο θα έπεφτε στα χέρια του Ολέγκ Κοζλόφσκι, μέλους του ρωσικού αντιπολιτευόμενου σχηματισμού Ομπορόνα, ο οποίος, ενθουσιασμένος μετά την ανάγνωσή του, αποφάσισε να το μεταφράσει αμέσως στα ρωσικά, αλλά δυσκολεύτηκε να βρει τυπογραφείο για το «φλέγον» -και αργότερα κυριολεκτικά φλεγόμενο…- σύγγραμμα. Στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) ο ακτιβιστής Ιρανός μηχανικός Μεχντί Καλανταρζαντέ το μετάφρασε στο περσικά (φαρσί) και το «πάσαρε» για εκτύπωση στην ιρανή εκδότρια Λαχιτζί, που συχνά φλερτάρει με τα όρια της λογοκρισίας του καθεστώτος. Αργότερα, θα την κατηγορούσαν ως «υποκινήτρια» «βελούδινης επανάστασης… Σε ένα μόνο μέρος που επισκέφθηκε ο Σαρπ αναγκάστηκε να γράψει την ομιλία του από την αρχή: στηνΠαλαιστίνη. Διαπιστώνοντας πως οι Παλαιστίνιοι χρησιμοποιούσαν ήδη πάρα πολλές και ιδιαίτερα προηγμένες μεθόδους μη βίαιης πάλης, έσκισε το χαρτί της αρχικής ομιλίας του, γιατί «όσα ανέφερα εκεί, ήταν απλώς πολύ αρχικό επίπεδο γι’ αυτούς τους ανθρώπους»… «Τη δεκαετία του ’80 επισκέφθηκα την Παλαιστίνη αρκετές φορές και συνάντησα πολλούς γενναίους Παλαιστίνιους», είπε στο «Crash». «Δεν συνάντησα όμως ούτε έναν που να σκέφτεται στρατηγικά», μου λέει με έκπληξη, ίσως και κάποια απογοήτευση. «Η βία βοηθά τους Ισραηλινούς [που έχουν την υπεροπλία] στη συγκεκριμένη περίπτωση». Συγκλίνοντας με τον πρόσφατα αποθανόντα ιστορικό και ακτιβιστή Χάουαρντ Ζιν, θα διατυπώσει με απόλυτη βεβαιότητα το συμπέρασμα στο οποίο τον έχει οδηγήσει η έρευνα του: «Εάν έχεις σχέδιο, η βία δεν βοηθά»…
Από τη Βοστόνη στην πλατεία Ταχρίρ Ο «ήσυχος» αυτός Αμερικανός έμελλε πρόσφατα να συμβάλλει στην αλλαγή της πορείας της ιστορίας. Η «Βίβλος» του Σαρπ θα κυκλοφορούσε εν είδει επαναστατικής προκήρυξης σε φωτοτυπίες μεταξύ των διαδηλωτών της πλατείας Ταχρίρ, ενώ πολλές από τις μεθόδους του θα ακολουθούσαν και οι εξεγερμένοι Τυνήσιοι. Ήταν λίγο πριν την εξέγερση, που το αιγυπτιακό Κίνημα Νεολαίας της 6ης Απριλίου προσπαθούσε να ανασυνταχτεί από τα αλλεπάλληλα «χαστούκια» που είχε δεχθεί από το καθεστώς Μουμπάρακ. Τότε, έτυχε να μελετήσει τις μεθόδους που είχε ακολουθήσει ένα κίνημα στην άλλη πολύπαθη περιοχή του κόσμου, τα Βαλκάνια, το σερβικό κίνημα Otpor («αντίσταση»), όταν οργανωνόταν κατά του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Από τους Βαλκάνιους ακτιβιστές, οι νεαροί Αιγύπτιοι γνώρισαν τη δουλειά του γέροντα με τις ορχιδέες… «Οι Αιγύπτιοι είχαν πολύ καλό στρατηγικό σχέδιο, πράγμα που είναι πολύ σημαντικό», θα πει στο «Crash» ο καθηγητής. «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μην μιμείσαι άλλους, αλλά να αναπτύσσεις το δικό σου σχέδιο». Οι μέθοδοι του Σαρπ βέβαια είχαν κυκλοφορήσει νωρίτερα στην περιοχή, όταν το Διεθνές Κέντρο για τη Μη Βίαιη Σύγκρουση (International Center for Non Violent Conflict/ICNC) είχε μοιράσει σε σχετικό σεμινάριο στο Κάιρο πριν μερικά χρόνια τις «198 μεθόδους». Καθόλου τυχαίο, ότι το Κέντρο ιδρύθηκε το 2002 από τον πρώην μαθητή του Σαρπ, όταν αυτός αποχώρησε ως βασικός χρηματοδότης από το Ινστιτούτο Άλμπερτ Αινστάιν, διαφωνώντας με τον δάσκαλό του, που δεν ήθελε να προωθήσει πιο δυναμικά τις μεθόδους μη βίαιης δράσης… Δεν γνωρίζουμε βέβαια αν οι εξεγερθέντες είχαν στα χέρια τους και το βιντεοπαιχνίδι που σχεδίασε ο επικεφαλής του σερβικού Otpor και προώθησε ο Άκερμαν «Μια δύναμη πιο ισχυρή»: το τελευταίο μυεί τους παίκτες στη μη βίαιη δράση, καλώντας τους, για παράδειγμα, να ρίξουν τη δικτατορία στην (ανύπαρκτη) χώρα
Ινφελίζ… Επιπλέον, διαψεύδοντας ίσως τις κατηγορίες που έχουν συχνά διατυπωθεί εναντίον της ως «ακραίας» ομάδας, η αιγυπτιακή Μουσουλμανική Αδελφότητα ήταν η πρώτη που ανάρτησε το «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία» στην ιστοσελίδα της, στα αραβικά. Πολλοί από τους μυημένους στις διδαχές του Σαρπ θα βρίσκονταν στη φυλακή υπό αυστηρές συνθήκες κράτησης την περίοδο της εξέγερσης. «Δεν φοβόμαστε πια, χάσαμε τον φόβο μας», είχε πει ένας από τους διαδηλωτές της πλατείας Ταχρίρ, κάνοντας τα μάτια του ασπρομάλλη ερευνητή να λάμψουν από ικανοποίηση. Γιατί, όπως ο Σαρπ υποστηρίζει: «Όταν ένα καθεστώς δεν μπορεί πια να φοβίσει τους πολίτες, τότε το καθεστώς έχει μεγάλο πρόβλημα»…
«…είτε γιατί πιστεύουν ότι θα αποτύχουν» Γιατί όμως οι πολίτες παραμένουν συχνά αδρανείς, ακόμα και σε συνθήκες μεγάλης καταπίεσης; «Οι άνθρωποι μένουν παθητικοί για δύο λόγους: είτε γιατί δεν ενδιαφέρονται είτε γιατί δεν πιστεύουν ότι θα επιτύχουν. Οι Τυνήσιοι απέδειξαν ότι η αλλαγή είναι εφικτή και έδειξαν τον δρόμο», μου είπε ο καθηγητής. Και με τους Λίβυους τι γίνεται, ρωτώ. Έπρεπε να παραμείνουν στη μη βίαιη δράση ακόμα και μετά την έναρξη των βομβαρδισμών από τον Καντάφι; Ο καθηγητής διακινδυνεύει μια πρόβλεψη: «Οι Λίβυοι αντικαθεστωτικοί δεν έχουν σοβαρές πιθανότητες νίκης». Γιατί; «Τα καταπιεστικά καθεστώτα προτιμούν να χρησιμοποιούν βία. Οι Λίβυοι έπρεπε να παραμείνουν στη μη βίαιη δράση με οποιονδήποτε τρόπο. Αλλιώς δεν μπορούν να νικήσουν»… Ο Τζιν Σαρπ πληροφόρησε το «Crash» ότι δεν έχει έρθει σε άμεση επαφή με τους εξεγερθέντες Αιγύπτιους ούτε πριν ούτε μετά την εξέγερση και πως από δημοσιεύματα πληροφορήθηκε ότι αξιοποίησαν τη δουλειά του. «Στο εξής, όμως» τόνισε, «οι Αιγύπτιοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί. [Αφού το καθεστώς δεν έχει πέσει], πρέπει να συνεχίσουν τη δράση τους αλλά με διαφορετικό τρόπο. Τους συστήνω να διαβάσουν και το “Αντι-Πραξικόπημα”…» Στο βιβλίο αυτό, δίνονται συμβουλές σε μια κυβέρνηση με ποιο τρόπο να κινητοποιήσει τον πληθυσμό της ώστε να αποτρέψει ένα πραξικόπημα. Έτσι, οι Αιγύπτιοι ίσως καταφέρουν να διατηρήσουν τα κεκτημένα της εξέγερσης…
Ο «ήσυχος» Αμερικανός που ξεσήκωσε τον κόσμο! Παρόλο που διαθέτει μια υποψηφιότητα για Νόμπελ Ειρήνης (2009) στο ενεργητικό του, η αναγνωρισιμότητα του Τζιν Σαρπ στο ευρύ κοινό παραμένει αντιστρόφως ανάλογη με την επιρροή του Αμερικανού διανοητή στις παγκόσμιες εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών.
Γιος προτεστάντη υπουργού, γεννημένος το 1928, ο Σαρπ ανακαλεί στη μνήμη του ότι, λόγω των συχνών μετακινήσεων της οικογένειάς του, έχανε τις φιλίες του και έπρεπε κάθε φορά να αρχίζει απ’ την αρχή ξανά. Ήταν ακόμα έφηβος όταν άρχισε να διαβάζει για τις φρικαλεότητες του ναζιστικού καθεστώτος. Από τότε το μυαλό του Σαρπ θα μπολιαστεί με την ιδέα: θέλει οπωσδήποτε ν’ ανακαλύψει τι καθιστά αυτά τα καθεστώτα πανίσχυρα, αλλά περισσότερο απ’ όλα θα βάλει στόχο να ανακαλύψει τα τρωτά τους σημεία. Γιατί αυτό θα είναι η αρχή του τέλους τους… Πιστός στις ιδέες του, ο Σαρπ θα πληρώσει την… ανυπακοή του να υπηρετήσει στον πόλεμο της Κορέας με εννιά μήνες και δέκα μέρες φυλακή, θα συλληφθεί στις καθιστικές διαμαρτυρίες για τα πολιτικά δικαιώματα, θα διατελέσει συντάκτης του ριζοσπαστικού ειρηνιστικού εντύπου «Peace News» και θα εργαστεί ως προσωπικός βοηθός του αριστεριστή συνδικαλιστή Muste. Έχοντας ήδη ένα πτυχίο στην Κοινωνιολογία, ο «Κλαούσεβιτς της μη βίαιης δράσης» -όπως τον έχουν ονομάσει κάποιοι- θα βρεθεί πλέον στο Χάρβαρντ, να διδάσκει Διεθνείς Σχέσεις. Το 1987 θα ιδρύσει ο Ινστιτούτο Άλμπερτ Αϊνστάιν, το οποίο επέλεξε να ονομάσει έτσι γιατί και ο Αϊνστάιν ήταν οπαδός των μη βίαιων μορφών αντίστασης.
Παρά τη δράση του, που θα μπορούσε να κατηγοριοποιήσει τον Σαρπ στα αριστερά του πολιτικού φάσματος, ο συγγραφέας έχει γίνει στόχος και αριστερών ακτιβιστών. Από αυτούς, έχει κατηγορηθεί ως θεωρητικός της αμερικανικής «βιομηχανίας» «εξαγωγής επαναστάσεων» ανά τον κόσμο. Κάποιοι, μάλιστα, τον θεωρούν προσωπικά υπεύθυνο για την εξέγερση των Λιθουανών κατά της ΕΣΣΔ το 1991, το σερβικό κίνημα που συνέβαλε στην πτώση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς το 1999, την Επανάσταση των Ρόδων στη Γεωργία το 2003 (πτώση Σεβαρνάτζε), την Πορτοκαλί Επανάσταση στην Ουκρανία το 2004, αλλά και το σχηματισμό της Δημοκρατικής Συμμαχίας της Μπούρμα. Και, φυσικά, για τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη Βενεζουέλα…
Ένα εγχειρίδιο είναι, βέβαια, όπως ένα μαχαίρι: εξαρτάται πώς θα το χρησιμοποιήσει κανείς. Και σίγουρα η αξιοποίησή του δεν μπορεί να περιοριστεί σε φορείς συγκεκριμένης ιδεολογίας. Ο Σαρπ αρνείται οποιαδήποτε σχέση με τους μηχανισμούς εξουσίας των ΗΠΑ. Στον ίδιο τον Τσάβες, μάλιστα, ως απάντηση στις κατηγορίες του, απέστειλε το «Αντι-Πραξικόπημα», που συνυπογράφει. Εξάλλου, ο Τσάβες, και κάθε ηγέτης, στο βαθμό που χαίρει λαϊκής νομιμοποίησης, δεν έχει τίποτε να φοβηθεί από επίδοξους εφαρμογείς των μεθόδων τού «Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία»… Στο ταπεινό ισόγειο του σπιτιού του Σαρπ, όπου εδράζεται το Ινστιτούτο Άλμπερτ Αϊνστάιν, κάποιοι έχουν «δει» τη «βιτρίνα» της… CIA. Το Ινστιτούτο, εφόσον αποσύρθηκε ο βασικός χρηματοδότης Άκερμαν, σήμερα «τρέχει», χάρη σε μικρές δωρεές ιδιωτών. Το… πολυπληθές προσωπικό του περιλαμβάνει τον Σαρπ και την πιστή βοηθό του Τζαμίλα Ρακίμπ… Εξάλλου, η CIA δεν φημίζεται για την αγάπη της σε μεθόδους μη βίαιης πάλης, όπως αποδεικνύει το αιματοβαμμένο παρελθόν της που περιλαμβάνει από πολιτικές δολοφονίες μέχρι χρηματοδότηση πολέμων και δικτατόρων. Και σίγουρα δεν χάρηκε καθόλου όταν οι πρόσφατα διαφωτισμένοι από το εγχειρίδιο του Σαρπ εξεγερθέντες Άραβες εκθρόνισαν λατρεμένους της δικτάτορες… «Το κομμάτι της αριστεράς που μου επιτέθηκε πιστεύει ότι η βία είναι απαραίτητη, κινείται δηλαδή στον αντίποδα της θεωρίας μου. Η δουλειά μου αγνοεί αυτή την αριστερά και υποστηρίζει ότι δεν χρειάζεται βία για την επανάσταση», μου είπε ο Τζιν Σαρπ, όταν τον ρώτησα γιατί πιστεύει ότι έχει γίνει στόχος κριτικής και από ένα κομμάτι της Αριστεράς. Προς υπεράσπιση του «γέροντα με τις ορχιδέες», χρειάστηκε μάλιστα να σπεύσει το «βαρύ πυροβολικό» της αμερικανικής αριστερής διανόησης, όπως ο φιλόσοφος και ακτιβιστής Νόαμ Τσόμσκι και ο προαναφερθείς Χάουαρντ Ζιν. Πέφτοντας στην παγίδα της υιοθέτησης κοινού τρόπου σκέψης με τους νεορεαλιστές, οι εξ αριστερών επικριτές του Σαρπ που τον κατηγορούν ως πειθήνιο όργανο της υπερδύναμης και υποκινητή των εξεγέρσεων, συγκλίνουν ίσως ακούσια με αυτό που οι κυνικοί της εξουσίας διακηρύττουν: πως δηλαδή οι λαοί δεν είναι ικανοί να διαμορφώσουν μόνοι τη μοίρα τους και τα νήματα πρέπει συνεχώς να κινεί κάποια υπερδύναμη που τα ελέγχει όλα. Οι κυνικοί νεορεαλιστές ήταν εξάλλου που «είδαν» σχέδιο των… ΗΠΑ πίσω και από τις πρόσφατες αραβικές εξεγέρσεις.
Ο Τζιν Σαρπ για την Ελλάδα Όταν ζήτησα από τον Τζιν Σαρπ να εκτιμήσει την κατάσταση στην Ελλάδα, μου απάντησε ότι δεν γνωρίζει σε βάθος τι συμβαίνει στη χώρα μας, για να προβεί σε μια τέτοια ανάλυση. «Οι Έλληνες θα πρέπει να αποφασίσουν μόνοι τους τι δράση να αναλάβουν για να βγουν από τη δυσχερή κατάσταση», μου είπε. Και συμπλήρωσε: «Ίσως το σύγγραμμα που έχουμε στην ιστοσελίδα μας με τίτλο “Αυτό-Απελευθέρωση” (“Self-Liberation”) σας βοηθήσει. Είναι ένας οδηγός για το πώς να αναπτύξετε δική σας στρατηγική και δεν εστιάζει σε συγκεκριμένη περίπτωση. Θέλει διάβασμα, αλλά ίσως σας βοηθήσει». Δεν παρέλειψε μάλιστα να αναφέρει ότι τον χαροποίησε ιδιαίτερα που από την Ελλάδα ήρθαμε σε επαφή μαζί του, γιατί «διαθέτετε σπουδαία κληρονομιά και, συγκεκριμένα, ο Αριστοτέλης έχει σημαντική θέση στο έργο μου». Μάλλον εκείνος τον έχει μελετήσει καλύτερα… Gene Sharp: Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία
ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΗ ΒΙΑΙΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
Επίσημες δηλώσεις 1. Δημόσιες ομιλίες 2. Επιστολές αντιπολίτευσης ή υποστήριξης 3. Δηλώσεις οργανισμών και ιδρυμάτων 4. Υπογεγραμμένες δημόσιες δηλώσεις 5. Δηλώσεις κατηγορητηρίου και πρόθεσης 6. Ομαδικές ή μαζικές αναφορές
Επικοινωνία με το ευρύ κοινό 7. Συνθήματα, καρικατούρες σύμβολα 8. Πανό, αφίσες, και εκτεθειμένες μορφές επικοινωνίας 9. Ενημερωτικά έντυπα, φυλλάδια και βιβλία 10. Εφημερίδες και περιοδικά 11. Μουσικοί δίσκοι, ραδιόφωνο και τηλεόραση 12. Γράψιμο στον ουρανό (με αεροπλάνο) ή στη γη
Ομαδική εκπροσώπηση 13. Αντιπροσωπείες 14. Ψεύτικες (κοροϊδευτικές) βραβεύσεις 15. Ομαδική πίεση (lobbying) 16. Περιφρούρηση απεργίας 17.Ψεύτικες (κοροϊδευτκές) εκλογές
Συμβολικές δημόσιες πράξεις 18. Σημαίες, χρωματικοί συμβολισμοί 19. Σύμβολα στα ενδύματα 20. Προσευχή και λατρευτικές εκδηλώσεις 21. Παρουσίαση συμβολικών αντικειμένων 22. Γδύσιμο ως διαμαρτυρία 23. Καταστροφή της προσωπικής (μας) περιουσίας 24. Φωτισμός ως σύμβολο 25. Παρουσίαση πορτρέτων 26. Ζωγραφική διαμαρτυρίας 27. Νέα σύμβολα και ονόματα 28. Ήχοι ως σύμβολα 29. Συμβολική ανάκτηση 30. Αγενείς χειρονομίες
Πίεση σε συγκεκριμένα άτομα 31. Παρενόχληση των επισήμων 32. Απαξίωση των επισήμων 33. Συναδέλφωση 34. Ολονυκτίες
Θέατρο και μουσική 35. Χιουμοριστικά σκετς και φάρσες 36. Θεατρικές και μουσικές παραστάσεις 37. Τραγούδια
Πορείες 38. Πορείες 39. Παρελάσεις 40. Θρησκευτικές πομπές 41. Προσκυνήματα 42. Αυτοκινητοπομπές
Τιμές προς νεκρούς 43. Πολιτικό πένθος 44. Εικονικές κηδείες 45. Κηδείες-διαδηλώσεις 46. Απόδωση τιμών σε χώρους ταφής
Δημόσιες Συγκεντρώσεις 47. Συλλαλητήρια διαμαρτυρίας ή υποστήριξης 48. Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας 49. Καμουφλαρισμένες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας 50. Διδασκαλία
Ανάκληση και αναίρεση 51. Αποχώρηση 52. Σιωπή 53. Αποποίηση τιμών 54. Αδιαφορία (γυρίζοντας την πλάτη)
ΤΡΟΠΟΙ ΑΡΝΗΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Εξοστρακισμός 55 Μποϋκοτάρισμα 56. Επιλεκτικό μποϋκοτάρισμα 57.’Αρνηση συμμετοχής (τύπου Λυσιστράτης) 58. Αφορισμός 59 Εντάλματα
Άρνηση συνεργασίας σε κοινωνικές εκδηλώσεις, έθιμα και θεσμούς 60. Ματαίωση κοινωνικών,αθλητικών δραστηριοτήτων 61. Μποϋκοτάρισμα κοσμικών γεγονότων 62.Φοιτητική απεργία 63. Κοινωνική ανυπακοή 64. Απομάκρυνση από κοινωνικά ιδρύματα
Απομάκρυνση από το κοινωνικό σύστημα 65. Κατ’ οίκον περιορισμός (αυτοβούλως) 66. Απ΄λυτη άρνηση συνεργασίας. 67. Αποχώρηση εργαζομένων 68. Κατάχρηση ασύλου 69. Συλλογική απουσία 70. Μετανάστευση ως διαμαρτυρία (hijrat)
ΤΡΟΠΟΙ ΑΡΝΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ: (1) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΠΟΫΚΟΤΑΡΙΣΜΑ
Δράση καταναλωτών 71. Μποϋκοτάρισμα από καταναλωτές 72. Άρνηση κατανάλωσης στιγματισμένων προϊόντων 73. Πολιτική λιτότητας 74. Παρακράτηση ενοικίου 75. Άρνηση παραχώρησης γιά ενοικίαση 76. Μποϋκοτάρισμα εθνικών προϊόντων 77. Μποϋκοτάρισμα διεθνών προϊόντων
Δράση εργατών και παραγωγών 78. Μποϋκοτάρισμα εργατών 79. Μποϋκοτάρισμα παραγωγών
Δράση μεσαζόντων 80.Μποϋκοτάρισμα από προμηθευτές και χειριστές
Δράσης ιδιοκτητών και διαχειριστών 81.Μποϋκοτάρισμα εμπόρων 82. Άρνηση ενοικίασης ή πώλησης περιουσίας 83. Αποκλεισμός χώρου εργασίας 84. Άρνηση βιομηχανικής βοήθειας 85. «Γενική απεργία» εμπόρων
Δράση κατόχων οικονομικών πόρων 86. Ανάληψη τραπεζικών καταθέσεων 87. Άρνηση πληρωμής διδάκτρων, τελών και χρεών 88. Άρνηση καταβολής οφειλών ή τόκων 89. Υπεξαίρεση κεφαλαίων και μετρητών 90. Άρνηση καταβολής εσόδων 91. Άρνηση αποδοχής κυβερνητικών χρημάτων
Δράσης από κυβερνήσεις 92 Εμπάργκο εντός της χώρας 93. Μαύρη λίστα εμπόρων 94. Εμπάργκο ξένων πωλητών 95. Εμπάργκο ξένων αγοραστών 96 Εμπάργκο ξένου εμπορίου
ΤΡΟΠΟΙ ΑΡΝΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ: (2) ΑΠΕΡΓΙΑ
Συμβολικές απεργίες
97. Απεργία διαμαρτυρίας 98. Σύντομη αναχώρηση (αστραπιαία απεργία)
Γεωργικές απεργίες 99. Απεργία αγροτών 100.Απεργία εργαζομένων στη γεωργία-κτηνοτροφία
Απεργίες ειδικών ομάδων
101. Άρνηση υποχρεωτικής εργασίας 102. Απεργία κρατουμένων 103. Απεργία τεχνιτών 104 Απεργία επιστημόνων
Κοινές βιομηχανικές απεργίες 105. Απεργία στην εγκατάσταση 106. Βιομηχανική απεργία 107.Απεργία συμπαράστασης
Περιορισμένες απεργίες 108. Απεργία συγκεκριμένου τομέα 109. Ανεπαισθητη Απεργία 110. Eπιβράδυνση εργασίας 111. Απεργίας με επιφανειακή (κατά τους τύπους) εργασία 112 Απουσία λόγω ασθενίας 113. Απεργία λόγ παραίτησης 114. Περιορισμένη απεργία 115. Επιλεκτική απεργία
Δια-βιομηχανικές Απεργίες 116. Γενικευμένη απεργία 117. Γενική απεργία
Συνδυασμός απεργιών με οικονομικό αποκλεισμό 118. Hartal 119. Κλείσιμο της οικονομίας
ΤΡΟΠΟΙ ΑΡΝΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ
Απόρριψη εξουσίας 120. Αναστολή ή ανάκληση υπακοής 121. Άρνηση δημόσιας υποστήριξης 122. Λογοτεχνία και διαλέξεις που υποστηρίζουν την αντίσταση
Αρνηση συνεργασίας πολιτών με την κυβέρνηση 123. Μποϋκοτάρισμα νομοθετικών σωμάτων 124. Μποϋκοτάρισμα των εκλογών 125. Μποϋκοτάρισμα απασχόλησης και θέσεων στην Κυβέρνηση 126.Μποϋκοτάρισμα κυβερνητικών υπηρεσιών, οργανισμών και άλλων φορέων 127. Αποχώρηση από κυβερνητικά εκπαιδευτικά ιδρύματα 128. Μποϋκοτάρισμα οργανισμών υποστηριζόμενων από την κυβέρνηση 129. Άρνηση βοήθειας σε όργανα επιβολής του νόμου 130. Απομάκρυνση πινακίδων και σήμανσης 131. Άρνηση αποδοχής εξουσιοδοτημένων υπαλλήλων 132. Άρνηση διάλυσης υπαρχόντων θεσμών
Εναλλακτικές επιλογές του πολίτη γιά ανυπακοή 133. Απρόθυμη και αργή υπακοή 134. ‘Αρνηση υπακοής κατά την απουσία άμεσης εποπτίας 135. Ομαδική ανυπακοή 136. Συγκεκαλυμμένη ανυπακοή 137. Άρνηση διάλυσης συνάθροισης ή συνάντησης 138. Καθιστική διαμαρτυρία 139. Άρνηση επιστράτευσης και απέλασης 140. Κρύψιμο, δραπέτευση και πλαστή ταυτότητα 141. Ανυπακοή του πολίτη σε “παράνομους” νόμους
Δράσηαπό κυβερνητικού προσωπικού 142. Επιλεκτική άρνηση βοήθειας από κυβερνητικούς συμβούλους 143. Μπλοκάρισμα επικοινωνίας και πληροφοριών 144.Καθυστερήσεις και παρεμπόδιση 145. Γενική άρνηση συνεργασίας της διοίκησης 146.Άρνηση συνεργασίας του δικαστικού σώματος 147. Σκόπιμη αναποτελεσματικότητα και επιλεκτική άρνηση συνεργασίας από τα σώματα επιβολής του νόμου 148. Ανταρσία
Εγχώρια κυβερνητική δράση 149 Ημι-νόμιμες νομικές υπεκφυγές και καθυστερήσεις 150. Άρνηση συνεργασίας κυβερνητικών μονάδων
Διεθνής κυβερνητική δράση 151. Αλλαγές διπλωματικών ή άλλων εκπροσώπων 152. Καθυστέρηση και ακύρωση διπλωματικών γεγονότων 153. Καθυστέρηση διπλωματικής αναγνώρισης 154. Διακοπή διπλωματικών σχέσεων 155. Αποχώρηση από διεθνείς οργανισμούς 156. Αποχώρηση από μέλος διεθνών οργανισμών 157. Αποκλεισμός από διεθνείς οργανισμούς
ΤΡΟΠΟΙ ΜΗ- ΒΙΑΙΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Ψυχολογική παρέμβαση
158. Αυτοέκθεση στις καιρικές συνθήκες 159. Νηστεία α) Νηστεία γιά ηθική πίεση β) Απεργία πείνας γ) Σατυαγραχική νηστεία 160. Αντίστροφη δίκη 161. Μη βίαιη παρενόχληση
Φυσική παρέμβαση 162. Καθιστική διαμαρτυρία 163. Όρθια διαμαρτυρία 164. Χρήση μέσων μεταφοράς γιά διαμαρτυρία 165. Παρεμπόδιση κυκλοφορίας με κίνηση πλήθους 166. Παρεμπόδιση κυκλοφορίας με στάση πλήθους 167. Ομαδική δημόσια προσευχή 168. Mη βίαιες επιδρομές 169. Μη βίαιες αεροπορικές επιδρομές 170. Μη βίαιη εισβολή 171. Μη βίαιη παρεμβολή 172. Μη βίαιη παρεμπόδιση 173. Μη βίαιη κατάληψη
Κοινωνική Παρέμβαση 174. Επιβολή νέων κοινωνικών προτύπων 175. Υπερφόρτωση εγκαταστάσεων 176. Παρεμπόδιση 177. Παρρησία 178. Αντάρτικο Θέατρο 179. Εναλλακτικοί κοινωνικοί θεσμοί 180. Εναλλακτικό σύστημα επικοινωνίας
Οικονομική παρέμβαση 181. Αντίστροφη απεργία 182. Απεργία διά κατ’ οίκον παραμονής 183. Μη βίαιη κατάληψη γης 184. Αψήφιση περιορισμών κίνησης 185. Πολιτικά κίνητρα παραχάραξης 186. Αποκλειστική αγορά 187. Κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων 188. Απόρριψη 189. Επιλεκτική προστασία 190. Εναλλακτικές αγορές 191. Εναλλακτικά συστήματα μεταφοράς 192. Εναλλακτικοί οικονομικοί θεσμοί
Πολιτική παρέμβαση 193. Υπερφόρτωση των διοικητικών συστημάτων 194. Αποκάλυψη ταυτότητος μυστικών πρακτόρων 195. Αναζητώντας φυλάκιση 196. Πολιτική ανυπακοή του “ουδέτερου” νόμου 197. Εργασία χωρίς συνεργασία 198. Διπλή κυριαρχία και παράλληλη κυβέρνηση
ΠΗΓΗ
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Albert Einstein Insitution: http://www.aeinstein.org Για να κατεβάσετε το πλήρες κείμενο του «From Dictatorship to Democracy» («Από τη Δικτατορία στη Δημοκρατία») (στα αγγλικά), επισκεφθείτε τον σύνδεσμο http://www.aeinstein.org/organizations98ce.html Για να κατεβάσετε το «Self-Liberation: A Guide to Strategic Planning for Action to End a Dictatorship or Other Opression» («Αυτοαπελευθέρωση: Οδηγός για Στρατηγικό Σχεδιασμό Δράσης για Τερματισμό μιας Δικτατορίας ή Άλλης Καταπίεσης») (στα αγγλικά), επισκεφθείτε τον σύνδεσμο: http://www.aeinstein.org/selfLiberation.html
