«Επανάσταση του ευ ζην», «επανάσταση αντίστοιχη με αυτή του Κοπέρνικου» είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που διεθνώς αποδόθηκαν στην αναθεώρηση του Συντάγματος που επικυρώθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου από τον λαό του Εκουαδόρ. Η είδηση καλύφθηκε διεκπεραιωτικά από τα ελληνικά ΜΜΕ, σαν να επρόκειτο για μια τετριμμένη συνταγματική αναθεώρηση. Και όμως, το εγχείρημα της μικρής και φτωχής χώρας της Λατινικής Αμερικής είναι ό,τι πιο προοδευτικό έχει να επιδείξει η ανθρωπότητα σε συνταγματικό επίπεδο, αυτή τη στιγμή. Είναι ένα άλμα στο μέλλον, ξεκινώντας από τον τρόπο με τον οποίο έγινε και καταλήγοντας στο πνεύμα από το οποίο διέπεται.
Ο τρόπος: Επί 7 μήνες 70 χιλιάδες πολίτες συμμετείχαν μαζί με τους 130 εκλεγμένους αντιπροσώπους τους στις προπαρασκευαστικές εργασίες της αναθεώρησης του Συντάγματος.
Το πνεύμα: Ένα νέο μανιφέστο για τη Φύση.
Ο νέος καταστατικός χάρτης του Εκουαδόρ περιλαμβάνει σημαντικές καινοτομίες, όπως για παράδειγμα την προώθηση της έννοιας του «πολίτη του κόσμου», που επιχειρεί να εξαλείψει τη διάκριση ανάμεσα σε υπηκόους και αλλοδαπούς. Όμως, η ουσιαστική ανατροπή έγκειται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται το περιβάλλον.
Η νέα αντίληψη παύει να είναι ανθρωποκεντρική, και γίνεται βιοκεντρική. Το Σύνταγμα εγγυάται στα ποτάμια, τα δάση, τον ατμοσφαιρικό αέρα ουσιαστικά νομικά δικαιώματα. Αλλάζει το νομικό καθεστώς της φύσης και, από απλό αντικείμενο ιδιοκτησίας – ιδιωτικής ή δημόσιας –, γίνεται υποκείμενο δικαίου: «Οι φυσικές κοινότητες και τα οικοσυστήματα έχουν το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να υπάρχουν και να αναπτύσσονται στο Εκουαδόρ. Τα δικαιώματά τους είναι άμεσα εκτελεστά και κάθε θεσμός, κάθε κοινότητα ανθρώπων, κάθε άτομο έχει υποχρέωση να τα σέβεται».
Ο Τόμας Λίνζεϊ, αμερικανός νομικός, που συνεργάστηκε στη διατύπωση του νέου Συντάγματος, σε συνέντευξή του στη βρετανική εφημερίδα Guardian, εξηγεί τι σημαίνουν αυτά στην πράξη: «Στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες η προστασία της φύσης συνίσταται σε μια σειρά από ρυθμίσεις και κανόνες. Η ενδεχόμενη αποζημίωση εξαιτίας της παραβίασης αυτών των κανόνων υπολογίζεται με βάση τη βλάβη που έχουν υποστεί άτομα ή ομάδες ατόμων. Σύμφωνα με το Σύνταγμα του Εκουαδόρ, το μέτρο θα είναι πλέον η βλάβη που υφίσταται το ίδιο το οικοσύστημα. Κατά συνέπεια, άτομα, ομάδες ατόμων, λαοί θα μπορούν να προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη προς όφελος της φύσης, ακόμη κι αν οι ίδιοι δεν έχουν υποστεί άμεση βλάβη».
Φυσικά, δεν λείπουν οι επιφυλάξεις από ορισμένους νομικούς για το πώς το Σύνταγμα θα λειτουργήσει στην πράξη, δεδομένου ότι δεν υπάρχει προηγούμενο. Όμως, το γεγονός παραμένει ότι για πρώτη φορά αναγνωρίζεται στον άνθρωπο η υποχρέωση να ζει σε ένα περιβάλλον υγιές και βιώσιμο. Αναγνωρίζεται στη φύση («πατσαμάμα» όπως τη λένε οι κετσούα, οι ινδιάνοι των Άνδεων) το δικαίωμα να υπάρχει, να αναπαράγεται, να γίνονται σεβαστοί οι ζωτικοί της κύκλοι και οι εξελικτικές της διαδικασίες.
Ο σεβασμός που επιβάλλει το Σύνταγμα στο «πρόσωπο» του περιβάλλοντος είναι τεράστιας σημασίας για μια χώρα σαν το Εκουαδόρ, με μεγάλο φυσικό πλούτο, με βιοποικιλότητα στον Αμαζόνιο και στις Άνδεις. Είναι ζωτικής σημασίας για τις φυλές αυτοχθόνων, των οποίων η μοίρα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη φύση, τη στιγμή μάλιστα που η επιβίωσή τους κινδυνεύει εξαιτίας της μη αναστρέψιμης μόλυνσης που προκάλεσαν πολυεθνικές του πετρελαίου, όπως η Chevron, πρώην Texaco. Είναι ζωτικής σημασίας και για την επιβίωση του ίδιου του πλανήτη λόγω της αλληλεπίδρασης που διέπει τα οικοσυστήματα.
Οι «υπό ανάπτυξη» εκουαδοριανοί τόλμησαν. Οι «ανεπτυγμένοι» τι θα κάνουν;
Ποντίκι, 16.10.2008
