Μάθετε τα δικαιώματά σας για να προστατευθείτε από την αστυνομική αυθαιρεσία. Ο μικρός αυτός οδηγός θα σας δώσει ορισμένες πρακτικές οδηγίες για τα δικαιώματα που έχετε και το τι ακριβώς πρέπει να κάνετε, σε περίπτωση «δυσάρεστης επαφής» με τις αστυνομικές αρχές. από την ομάδα του tvxs.gr
Είτε πρόκειται για εξακρίβωση στοιχείων, είτε για σωματική έρευνα, είτε για προσαγωγή, είτε για έρευνα σε σπίτι, είτε για σύλληψη, πρέπει όλοι να θυμόμαστε πως το Σύνταγμα και οι νόμοι προστατεύουν τον κατηγορούμενο. Αυτό σημαίνει πως έχετε δικαιώματα και πρέπει να απαιτήσετε να τα ασκήσετε! Η αστυνομία δε θα σας τα χαρίσει, αντιθέτως θα βασιστεί στην άγνοια, τον πανικό και τις βεβιασμένες κινήσεις σας, αν χάσετε την ψυχραιμία σας.
1. Εξακρίβωση στοιχείων
Αν σας σταματήσει αστυνόμος στο δρόμο και απαιτήσει να του δείξετε την αστυνομική σας ταυτότητα, οφείλετε να το κάνετε. Αν αρνηθείτε, μπορεί να τιμωρηθείτε με φυλάκιση από 10 ημέρες ως 1 χρόνο. (άρθρο 157 του νόμου 2458/1953).
ΠΡΟΣΟΧΗ: Αφού δείξετε την ταυτότητά σας, έχετε εκπληρώσει τις νόμιμες υποχρεώσεις σας. Μην απαντάτε σε άλλες ερωτήσεις, τύπου «τι κάνεις εδώ;» «πού πηγαίνεις;» κλπ διότι είναι παράνομες.
Μπορεί στη συνέχεια οι αστυνόμοι να σας ζητήσουν να τους ακολουθήσετε στο τμήμα για «εξακρίβωση στοιχείων». Εφόσον έχετε δείξει την ταυτότητά σας, αυτό είναι παράνομο, γι’ αυτό οφείλετε να διαμαρτυρηθείτε. Αν παρ’ όλα αυτά σας αναγκάσουν να τους ακολουθήσετε, τότε αυτό που συμβαίνει είναι στην πραγματικότητα μία παράνομη σύλληψη, αφού σας πηγαίνουν στο τμήμα χωρίς να υπάρχει ούτε ένταλμα σύλληψης ούτε κλήση για προσαγωγή μάρτυρα! Άρα στο τμήμα πρέπει απλώς να δώσετε και πάλι τα στοιχεία σας και να αρνηθείτε να απαντήσετε σε οποιαδήποτε άλλη ερώτηση. Να επαναλαμβάνετε διαρκώς πως είναι παράνομο να σας κρατούν εκεί και να απαιτείτε να μιλήσετε με το δικηγόρο σας.
2.Σύλληψη
Η αστυνομία μπορεί να σας συλλάβει μόνο αν συντρέχει μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις:
Α. Αν έχει εκδοθεί εναντίον σας ένταλμα σύλληψης
Β. Αν διαπράξατε αυτόφωρο έγκλημα.
Α. Αν έχει εκδοθεί εναντίον σας ένταλμα σύλληψης
Το ένταλμα σύλληψης είναι έγγραφο το οποίο εκδίδεται από τον ανακριτή και επιδίδεται από την αστυνομία στον ύποπτο.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολύς κόσμος πιστεύει πως ο ανακριτής είναι ένας αστυνομικός. Αυτό είναι λάθος. Ο ανακριτής είναι δικαστής, που διενεργεί την ανάκριση, και μόνο αυτός μπορεί να υπογράψει ένταλμα σύλληψης.
Επιπλέον το ένταλμα, σύμφωνα με το νόμο, πρέπει να αναφέρει τα στοιχεία σας και ακριβώς την πράξη για την οποία κατηγορείστε! Τα γενικά και αόριστα εντάλματα είναι παράνομα. Ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ξέρει ακριβώς για τι κατηγορείται. Ελέγξετε το ένταλμα και απαιτείστε να υπογράψετε την «έκθεση σύλληψης», ένα έγγραφο που θα αποδεικνύει τον τόπο και το χρόνο της σύλληψης.
Στη συνέχεια, ακολουθείστε τους αστυνομικούς, χωρίς να απαντήσετε σε ερωτήσεις. Εννοείται πως οποιαδήποτε βιαιοπραγία ή εξύβριση προς κατηγορούμενο που συνεργάζεται είναι παράνομη. Αν σας συμβεί, οι αστυνομικοί θα διαπράττουν ποινικά αδικήματα και μπορείτε να τους μηνύσετε.
Β. Αν διαπράξατε αυτόφωρο έγκλημα
«Αυτόφωρο» ονομάζεται ένα έγκλημα από τη στιγμή στην οποία τελείται μέχρι το τέλος της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση αυτόφωρου εγκλήματος, ο νόμος δίνει στην αστυνομία το δικαίωμα να συλλάβει το δράστη, χωρίς δικαστικό ένταλμα σύλληψης. Αυτό κατ’ αρχήν είναι σωστό, διότι θα ήταν παράλογο να έβλεπε π.χ. ένας αστυνόμος κάποιον βιαστή ή ληστή επί τω έργω και να έπρεπε να περιμένει να εκδώσει ο ανακριτής το ένταλμα! Ως τότε, ο δράστης θα είχε ήδη εξαφανισθεί.
Από την άλλη, όμως, η ελευθερία αυτή της αστυνομίας, οδηγεί συχνά σε αυθαιρεσία, γι’ αυτό πρέπει να είστε ιδιαίτερα ψύχραιμοι και να ξέρετε ακριβώς ποια είναι τα δικαιώματά σας.
Οι αστυνόμοι που σας συλλαμβάνουν οφείλουν να σας δηλώσουν το έγκλημα για το οποίο σας πηγαίνουν στο τμήμα. Επαναλαμβάνουμε πως γενικές και αόριστες αιτίες συλλήψεως είναι παράνομες. Ζητήστε να υπογράψετε «έκθεση σύλληψης». Αυτό το έγγραφο θα αποδεικνύει το πώς ακριβώς έγινε η σύλληψη και θα σας είναι χρήσιμο στη συνέχεια.
Στο τμήμα δηλώστε τα στοιχεία σας και μην απαντήσετε σε άλλες ερωτήσεις. Μην αφήσετε να σας ξεγελάσουν, λέγοντας πως «δεν θα σας πουν ακόμα για τι κατηγορείστε» Απαιτείστε είτε να σας αφήσουν να φύγετε είτε να σας «αποδώσουν κατηγορία». Αυτό σημαίνει να σας πουν για τι ακριβώς κατηγορείστε, να σας ονομάσουν «κατηγορούμενο».
Το να είσαι «κατηγορούμενος», έχει τεράστια νομική σημασία. Ο κατηγορούμενος ΔΕΝ είναι μάρτυρας, δεν οφείλει «να πει την αλήθεια, και μόνο την αλήθεια, χωρίς φόβο και πάθος»! Το αντίθετο, ο κατηγορούμενος έχει το λεγόμενο «δικαίωμα της σιωπής». Δηλαδή σε όλες τις ερωτήσεις δεν οφείλει να πει την αλήθεια, δεν οφείλει να πει τίποτα, μπορεί απλώς να πει «αρνούμαι την κατηγορία» ή απλά να πει «δεν απαντώ»!
Ο κατηγορούμενος ΔΕΝ ορκίζεται και κάθε τι που δήλωσε, αν είχε αναγκασθεί να ορκισθεί, απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί στη μετέπειτα διαδικασία. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι πως αυτή η διάταξη δεν εφαρμόζεται αυστηρά και συχνά παραβλέπεται. Γι΄αυτό, για να μη χειροτερεύσετε τη θέση σας, αρνηθείτε να ορκισθείτε ή να υπογράψετε οποιοδήποτε έγγραφο που λέει πως κάνατε δηλώσεις υπό όρκο.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Μέχρι να έρθει ο δικηγόρος σας, μη δίνετε εξηγήσεις, μην προσπαθείτε να δικαιολογηθείτε, μη λέτε καν «δεν ξέρω», μην υπογράφετε τίποτα. Δεν είστε υποχρεωμένοι να απαντήσετε, οι ελληνικοί νόμοι και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σας δίνουν το δικαίωμα να μην δώσετε ΚΑΜΙΑ εξήγηση.
Να ζητάτε διαρκώς το δικηγόρο σας. Μη σταματήσετε να το απαιτείτε, μέχρι να σας επιτρέψουν να μιλήσετε μαζί του. Είναι πρωταρχικό δικαίωμά σας, είναι παράνομο να σας το στερήσουν! Μάλιστα, αν δεν έχετε δικηγόρο, είναι υποχρεωμένοι να σας διορίσουν έναν.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Το μέγιστο χρονικό διάστημα που μπορούν να σας κρατήσουν στο τμήμα είναι 24 ώρες. Μετά πρέπει να σας οδηγήσουν στον εισαγγελέα ή να σας αφήσουν ελεύθερους. Αν σας κρατήσουν πάνω από 24 ώρες, διαπράττουν βαρύτατο ποινικό αδίκημα, και το ίδιο το Σύνταγμα και ο Ποινικός Κώδικας επιβάλλουν ποινές. Διαμαρτυρηθείτε έντονα και φυσικά, μετά το τέλος της διαδικασίας έχετε δικαίωμα να τους μηνύσετε.
3.Έρευνα σε ιδιωτικό χώρο
Η έρευνα σε ιδιωτικό χώρο, όπως σπίτι, γραφείο κλπ, μπορεί να γίνει μόνο με «ένταλμα έρευνας» που πρέπει να το ζητήσετε πριν ανοίξετε την πόρτα. Επιπλέον, απαιτείται να διενεργήσουν την έρευνα τουλάχιστον δύο άτομα, από τα οποία ο ένας πρέπει να είναι δικαστικός, όχι αστυνομικός! Ελέγξτε τα στοιχεία των αστυνομικών και του δικαστικού, ελέγξτε το ένταλμα έρευνας και μόνο τότε ανοίξτε την πόρτα.
Αν η έρευνα γίνει μέσα στην ημέρα, τότε αρκούν τα παραπάνω.
Αν, όμως, η έρευνα γίνει νύχτα, πρέπει να υπάρχει και ένταλμα σύλληψης συγκεκριμένου προσώπου ή να διενεργείται αυτόφωρο έγκλημα. Σημειωτέον πως νύχτα είναι από τις 8μ.μ.-6π.μ. το χειμώνα (1 Οκτωβρίου – 31 Μαρτίου) και 9μ.μ.-5π.μ. το καλοκαίρι (1 Απριλίου – 30 Σεπτεμβρίου).
ΠΡΟΣΟΧΗ! Άλλο είναι το «ένταλμα έρευνας» και άλλο το «ένταλμα σύλληψης». Το ένταλμα έρευνας αναφέρεται σε συγκεκριμένο χώρο, ενώ το ένταλμα σύλληψης σε συγκεκριμένο άτομο, το οποίο πρέπει να βρίσκεται στο σπίτι, την ώρα που θέλουν να εισέλθουν για να τον συλλάβουν. Αν δεν υπάρχει ένταλμα σύλληψης τη νύχτα, τότε οι αστυνόμοι πρέπει να σας πουν ότι διενεργείται αυτόφωρο έγκλημα και θέλουν να ερευνήσουν γι’ αυτό. Πρέπει να μιλήσουν συγκεκριμένα και ειδικά πχ «Ακούστηκε πυροβολισμός και κραυγές, κάνουμε έρευνα για ανθρωποκτονία και σωματικές βλάβες».
——————————————————————————————————-
Τελειώνοντας, να υπενθυμίσουμε πως ο οδηγός αυτός παρέχει νομικές συμβουλές σε πολύ απλό και πρακτικό επίπεδο, προσπαθώντας να σας «προετοιμάσει», ώστε να μη πανικοβληθείτε και προβείτε σε λόγια ή έργα που θα καταστήσουν χειρότερη τη θέση σας. Ο οδηγός αυτός ΔΕΝ αντικαθιστά σε καμία περίπτωση την ειδική νομική συμβουλή του δικηγόρου, που ο καθένας πρέπει αμέσως να καλέσει, σε περίπτωση κλήσης του από τις αρχές.
Ευελπιστούμε, ωστόσο, πως οι πρακτικές αυτές συμβουλές θα σας φανούν χρήσιμες, καθώς «μπλεξίματα» με την αστυνομική αυθαιρεσία μπορεί να έχει ο καθένας, ακόμα και άτομα που δεν έχουν διαπράξει κανένα απολύτως έγκλημα. Και τότε θα διεξαχθεί ένας μικρός πόλεμος… η ψυχραιμία σας απέναντι στην αυθαιρεσία τους.
Της Έλλης Ισμαηλίδου,
Δικηγόρου Αθηνών
Πρακτικού οδηγού συνέχεια: Σωματική έρευνα και έρευνα σε οχήματα
Μετά από παράκληση των χρηστών, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε τον οδηγό με πρακτικές νομικές συμβουλές. Επιλέξαμε να συμπεριλάβουμε το θέμα της σωματικής έρευνας και της έρευνας σε οχήματα, διότι αποτελούν συνήθεις πρακτικές, οι οποίες μπορούν να συμβούν κυριολεκτικά στον καθένα μας.
ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Πρακτικός οδηγός για την περίπτωση σύλληψης
1. Πότε μπορεί να γίνει σωματική έρευνα;
Σε σωματική έρευνα μπορεί να σας υποβάλει η αστυνομία στις παρακάτω δύο περιπτώσεις:
Α. Αν διενεργείται ήδη ανάκριση για αξιόποινη πράξη
Β. Αν διενεργείται η λεγόμενη «προληπτική έρευνα»
Α. Αν διενεργείται ήδη ανάκριση για αξιόποινη πράξη (άρθρο 257 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας)
Αυτή είναι η λιγότερο συνήθης περίπτωση. Αυτό που σημαίνει είναι πως ήδη διενεργείται ανάκριση για συγκεκριμένο έγκλημα που διαπράχθηκε, με συγκεκριμένο κατηγορούμενο. Υπεύθυνος για την ανάκριση είναι ένας δικαστής, ο λεγόμενος «ανακριτής», ο οποίος είναι ο μόνος αρμόδιος να διατάξει σωματική έρευνα στον κατηγορούμενο ή σε τρίτο πρόσωπο. Σε αυτή την περίπτωση, εννοείται πως είστε υποχρεωμένοι να υπακούσετε, ειδάλλως ο δικαστής θα σας εξαναγκάσει να υποβληθείτε στην έρευνα και θα σας επιβάλλει επιπλέον κυρώσεις.
Β. Αν διενεργείται η λεγόμενη «προληπτική έρευνα» (άρθρο 96 παρ. 3 π.δ. 141/91)
Αυτή είναι στην πραγματικότητα η πιο συνήθης περίπτωση, είναι η κλασική σωματική έρευνα ενός πολίτη από αστυνομικό «για προληπτικούς λόγους» στο δρόμο ή σε άλλο δημόσιο χώρο. Σε αυτήν μπορεί να αναγκασθεί να υποβληθεί ο καθένας από εμάς. Και δυστυχώς, σε αυτό ακριβώς το σημείο έχουν καταγγελθεί οι περισσότερες παραβάσεις και αυθαιρεσίες από πλευράς της αστυνομίας.
Αιτία για αυτές είναι η γενικόλογη έκφραση του νόμου, ο οποίος παρέχει μεγάλη διακριτική ευχέρεια στην αστυνομία. Οι αλλεπάλληλες καταγγελίες έχουν οδηγήσει σε παρεμβάσεις του Συνήγορου του Πολίτη, του Εισαγγελέα Πρωτοδικών Λάρισας, του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ.α. Μετά από έρευνα πάνω σε αυτές, (βλ. Βιβλιογραφία στο τέλος του άρθρου) σας παραθέτω το πρακτικό συμπέρασμα:
Η αστυνομία επιτρέπεται να υποβάλει έναν πολίτη σε σωματική έρευνα ΜΟΝΟ όταν υπάρχει είτε «σοβαρή υπόνοια περί τέλεσης αξιόποινης πράξης» είτε «απόλυτη ανάγκη». (άρθρο 96 παρ. 3 π.δ. 141/91)
Ο νόμος, δυστυχώς, δεν προσδιορίζει τι ακριβώς σημαίνει «σοβαρή υπόνοια» ή «απόλυτη ανάγκη», αφήνοντας τους αστυνόμους να λαμβάνουν αυτή την απόφαση, σύμφωνα με την «ειδική εγκληματολογική τεχνογνωσία» τους. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις στις οποίες οι αστυνομικοί υπέβαλαν πολίτες σε σωματική έρευνα επειδή «στέκονταν εκεί γύρω με ύποπτο τρόπο» ή «είχαν παράξενη αμφίεση» ή «σύχναζαν σε περιοχές με εγκληματικότητα»!
ΠΡΟΣΟΧΗ! Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δηλώσει πως η «σοβαρή υπόνοια» για αξιόποινη πράξη (που απαιτείται από το νόμο) πρέπει να αφορά συγκεκριμένο έγκλημα, συγκεκριμένη αξιόποινη πράξη που να σχετίζεται με το συγκεκριμένο ύποπτο πρόσωπο. Κατά συνέπεια, αν σας δηλώσουν πως σας ερευνούν επειδή «βρίσκεστε σε ύποπτη γειτονιά» ή «για προληπτικούς λόγους, λόγω της εγκληματικότητας στην περιοχή», μπορείτε να διαμαρτυρηθείτε, λέγοντας πως ο νόμος απαιτεί «σοβαρές υπόνοιες για συγκεκριμένη αξιόποινη πράξη».
ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΟΜΩΣ… Η καλύτερη συμβουλή που μπορούμε να σας δώσουμε είναι να διαμαρτυρηθείτε με λεκτικό τρόπο, με αξιοπρέπεια και χωρίς εξυβρίσεις. Μην βιαιοπραγήσετε, γιατί αν το κάνετε, ο νόμος δίνει το δικαίωμα στην αστυνομία να σας εξαναγκάσει με τη βία να υποστείτε την έρευνα.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν διαμαρτυρηθείτε με φωνές ή βιαιοπραγίες, τότε η αστυνομία θα γράψει στην αναφορά πως η ίδια η συμπεριφορά σας δημιούργησε «σοβαρές υπόνοιες για τέλεση αξιόποινης πράξης» και άρα πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου για την προληπτική σωματική έρευνα!!
Αντιληφθείτε την παγίδα: Η αστυνομία σας σταματά για σωματική έρευνα, χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις του νόμου, δηλαδή χωρίς «σοβαρές υπόνοιες για τέλεση αξιόποινης πράξης». Εσείς αρχίζετε να φωνάζετε πως είναι παράνομο, να βρίζετε και να προσπαθείτε να ξεφύγετε με τη βία. Τότε οι αστυνόμοι γράφουν «λόγω της βίαιης διαμαρτυρίας του, προέκυπταν σοβαρές υπόνοιες για τέλεση αξιόποινης πράξης»… Άρα εξαιτίας της συμπεριφοράς σας, οι προϋποθέσεις του νόμου υπάρχουν!
Συμπέρασμα: Αν χάσετε την ψυχραιμία σας, θα δώσετε εσείς οι ίδιοι στην αστυνομία τη βάση για να είναι νομιμοφανείς! Αν και ο Συνήγορος του Πολίτη και οι Εισαγγελείς Πρωτοδικών και Αρείου Πάγου έχουν αντιταχθεί στις συγκεκριμένες πρακτικές, η ΕΛΑΣ συνεχίζει να τις εφαρμόζει.
Δυστυχώς… στο ζήτημα της σωματικής έρευνας η αστυνομία έχει το μαχαίρι και το πεπόνι!
2. Πώς οφείλει να γίνεται η σωματική έρευνα;
Η σωματική έρευνα οφείλει να γίνεται με τρόπο που δεν θέτει σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια του πολίτη και δεν προσβάλλει την προσωπικότητά του. Αν ζητείται συγκεκριμένο αντικείμενο, πχ. ένα χαρτί, ένα σακουλάκι κλπ. ο αστυνομικός οφείλει πρώτα να ζητήσει από τον πολίτη να του το δώσει και, μόνο αν αυτός αρνηθεί, να προβεί σε σωματική έρευνα.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Η σωματική έρευνα σε γυναίκα πρέπει να γίνεται μόνο από γυναίκα, μπροστά στον ανακριτικό υπάλληλο.
ΔΥΣΤΥΧΩΣ… ο νόμος και πάλι μέριμνα περισσότερο για την ασφάλεια του αστυνομικού, παρά για του πολίτη που υποβάλλεται στην έρευνα! Η εγκύκλιος του Υπουργείου (άρθρο 6 παρ. 2 της υπ’ αρ. 13/93 «Κανονιστικής Διαταγής) προβλέπει πως για την ασφάλεια του… αστυνομικού, ο πολίτης πρέπει να τοποθετείται με τα χέρια στον τοίχο και τα πόδια ανοιχτά, ή σε πρηνή στάση, δηλαδή στα τέσσερα.
Συμπέρασμα: Αν κατά τη σωματική έρευνα προσβάλλεται η υγεία, η τιμή ή η προσωπικότητά σας, διαμαρτυρηθείτε έντονα. Το Σύνταγμα και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σας δίνουν αυτό το δικαίωμα. Φωνάξτε πως θα υποβάλετε μήνυση (και όταν η έρευνα τελειώσει, κάντε το!) Κανένας δεν επιτρέπεται να εξευτελίζεται από την αστυνομία, ούτε καν οι κατηγορούμενοι για ειδεχθή εγκλήματα. Πόσο μάλλον οι πολίτες σε μία «προληπτική έρευνα».
3. Πότε μπορεί να γίνει έρευνα σε μεταφορικό μέσο;
Η έρευνα σε μεταφορικό μέσο ακολουθεί τους ίδιους ακριβώς κανόνες με τη σωματική έρευνα. Ισχύουν οι ίδιες προϋποθέσεις και υπάρχουν οι ίδιες αυθαιρεσίες, καθώς και οι ίδιες παγίδες με τις περιπτώσεις της σωματικής έρευνας!
Συμπέρασμα… Και εδώ, όπως και στη σωματική έρευνα, διαμαρτυρηθείτε με αξιοπρέπεια. Ειδάλλως, η αστυνομία θα χρησιμοποιήσει τη διαμαρτυρία σας, για να ισχυρισθεί πως οι προϋποθέσεις του νόμου υπήρχαν!
ΠΡΟΣΟΧΗ!! Στο θέμα των οχημάτων, υπάρχει μία σημαντική εξαίρεση: «Δεν είναι άδικη η πράξη αστυνομικού, τελωνειακού υπαλλήλου, υπαλλήλου Σ.Δ.Ο.Ε. και λιμενικού υπαλλήλου, όταν ύστερα από βάσιμη καταγγελία ή ισχυρές υπόνοιες ενεργεί έρευνα σε μεταφορικό μέσο για την ανεύρεση ναρκωτικών». (άρθρο 256 παρ. 2 του νόμου 1729/1978)
Συνεπώς, αν οι αστυνομικοί ισχυρισθούν πως διενεργούν έρευνα για ναρκωτικά, μην αντισταθείτε, διότι ο νόμος είναι με το μέρος τους.
Ελπίζουμε οι παραπάνω συμβουλές να σας φανούν χρήσιμες. Εξακολουθούμε να πιστεύουμε πως ένας ενημερωμένος πολίτης που γνωρίζει τα δικαιώματά του, έχει φωνή και δύναμη, ακόμα και όταν οι νόμοι είναι ασαφείς ή γενικόλογοι. Διότι η γνώση των δικαιωμάτων μας, είναι το πρώτο βήμα για να βρούμε το θάρρος να τα ασκήσουμε.
της Έλλης Ισμαηλίδου
Δικηγόρου Αθηνών
Βιβλιογραφία:
-Πόρισμα Συνηγόρου του Πολίτη, Γιώργου Καμίνη, 30 Ιουνίου 2003, Αρ. Πρωτοκόλλου 16024.02.2.4 -20580.02.2.
-Γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Σε απάντηση του υπ’ αριθμ. 1016/14/38-α/19-2-2004 εγγράφου της ΕΛΑΣ
-Διάταξη του εισαγγελέα πρωτοδικών Λάρισας (313/2005)
Μάθετε πώς μπορούμε να ασκήσουμε το «δικαίωμα της συνάθροισης» και να προστατέψουμε τις πορείες.
1. Τι επιτρέπεται να κάνουν οι αστυνομικοί στις πορείες;
Το ΜΟΝΟ που μπορούν να κάνουν είναι να παρίστανται και να προστατεύουν την πορεία, ώστε να αποφευχθούν τα επεισόδια. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει πει πως η αστυνομία έχει υποχρέωση, όχι να καταστείλει την πορεία, αλλά να την περιφρουρεί, ώστε αυτή να συνεχίζεται ανεμπόδιστη!
ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι αντισυνταγματικό και παράνομο να υπάρχουν αστυνομικοί με πολιτικά στις πορείες. Το Σύνταγμα τους υποχρεώνει να κάνουν φανερή την παρουσία τους.
Επίσης είναι παράνομο να ερευνούν τους διαδηλωτές, να ζητούν τα στοιχεία τους, να φωτογραφίζουν τα πρόσωπά τους κλπ. Οι κάμερες είναι επίσης παράνομες, και γι’ αυτό η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, έχει επιβάλει ακόμα και πρόστιμα στην ΕΛΑΣ.
Εννοείται πως η χρήση όπλων επιτρέπεται μόνο για την προστασία των διαδηλωτών και όχι εναντίον τους! Η αστυνομία βασίζει το δικαίωμά της να φέρει όπλα σε ένα νόμο του 1943! (ν.29/1943) Πολλοί δικαστές και νομικοί έχουν δηλώσει πως ο νόμος αυτός είναι αντισυνταγματικός και απαρχαιωμένος. Μα οι διαδοχικές κυβερνήσεις εδώ και πάνω από 60 χρόνια δεν τον έχουν καταργήσει για… ευνόητους λόγους.
2. Πότε είναι νόμιμη και πότε παράνομη μια πορεία; Τι πρέπει να κάνουμε για να οργανώσουμε μία «νόμιμη» πορεία;
Η απάντηση είναι πως οι ειρηνικές πορείες είναι ΠΑΝΤΑ νόμιμες, δηλαδή δεν υπάρχουν προϋποθέσεις και διαδικασίες για να οργανώσει κάποιος μία «νόμιμη» πορεία.
Πολύς κόσμος πιστεύει πως για να οργανωθεί μία πορεία, οφείλουμε πρώτα να ζητήσουμε «άδεια» από την αστυνομία. Αυτό είναι λάθος. Το Σύνταγμα λέει: «Oι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα.» (άρθρο 11) (στο νομικό κόσμο, το «ήσυχα» μεταφράζεται ως «ειρηνικά», δεν σημαίνει «χωρίς φωνές»).
Όσο και αν θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε το αντίθετο, δεν υπάρχουν άλλοι περιορισμοί. Δεν προβλέπεται πουθενά σε κανέναν νόμο το να ζητούμε «άδεια» από την αστυνομία για οργάνωση πορείας.
Απαιτείται, φυσικά, ενημέρωση της αστυνομικής αρχής. Η ενημέρωση, όμως, αποσκοπεί μόνο στο να μπορέσει η αστυνομία να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την κυκλοφορία των οχημάτων, την προστασία της πορείας κλπ. Δεν έχει καμία σχέση με παροχή «άδειας».
3. Μπορούν οι αρχές να απαγορεύσουν τις πορείες;
Το Σύνταγμα προβλέπει πως αν επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, μία πορεία/διαδήλωση μπορεί να απαγορευθεί «με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, όπως νόμος ορίζει». (άρθρο 11 παράγραφος 2)
Αυτό σημαίνει πως δεν αρκεί μία αστυνομική απόφαση. Πρέπει πρώτα να έχει ψηφισθεί ένας νόμος που να ορίζει τις προϋποθέσεις για την έκδοση τέτοιας απόφασης. Ειδάλλως, η αστυνομική απόφαση είναι παράνομη!
ΟΜΩΣ τέτοιος νόμος ΔΕΝ υπάρχει! Το 2001 ο κ. Χρυσοχοϊδης, ως Υπουργός Δημόσιας Τάξης του ΠΑΣΟΚ προώθησε ένα νομοσχέδιο, το οποίο όμως έμεινε στο συρτάρι. Μετά από τρία χρόνια, ο κ. Πολύδωρας επανέλαβε την ανάγκη για νέο νόμο, μα τέτοιος νόμος ΔΕΝ ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ!
Οι αρχές απειλούν συχνά να εφαρμόσουν ένα νομοθετικό διάταγμα του 1971 (ΝΔ 794/1971) το οποίο επιτρέπει την απαγόρευση της πορείας. Αυτό το κείμενο, όμως, ψηφίσθηκε επί δικτατορίας και έχει κριθεί πολλές φορές από τα δικαστήρια αντισυνταγματικό και άρα ανεφάρμοστο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Υπό το σημερινό καθεστώς, και αν δεν ψηφισθεί νέος νόμος, οι πορείες ΔΕΝ μπορούν να απαγορευθούν από την αστυνομία. Μία τέτοια διαταγή θα είναι παράνομη.
4. Αν απαγορεύσουν την πορεία, με παράνομη αστυνομική απόφαση, τι μπορούμε να κάνουμε για να αντισταθούμε;
Κατ’ αρχάς έχετε κάθε δικαίωμα να πάτε στην πορεία. Αν η αστυνομία σας συλλάβει, τότε ο εισαγγελέας δεν έχει δικαίωμα να ασκήσει ποινική δίωξη για «θρασύτητα κατά της αρχής». Δηλαδή τα ποινικά δικαστήρια είναι υποχρεωμένα να σας αφήσουν ελεύθερους.
Είναι λογικό, όμως, πως πολλοί από εσάς δεν θα θέλουν να διακινδυνεύσουν να συλληφθούν, παρ’ ότι στο τέλος θα αθωωθούν. Γι’ αυτό μία δεύτερη λύση είναι να οργανωθείτε και να προσλάβετε ένα δικηγόρο. Αυτός θα προσβάλει την παράνομη αστυνομική απόφαση με αίτηση ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Για να μην περιμένετε όμως 2 χρόνια ως την εκδίκαση της υπόθεσης, αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να υποβάλετε «αίτηση αναστολής». Έτσι, μέσα σε λίγες μέρες θα έχει ήδη εκδοθεί μία πρώτη δικαστική απόφαση και η πορεία θα πραγματοποιηθεί άμεσα.
**********************************************************************
Κάποιοι χρήστες, σε σχόλιά τους έχουν εκφράσει την εξής άποψη: αφού η αστυνομία καταπατά κάθε νόμιμο δικαίωμά μας, τι νόημα έχουν όλα αυτά; Δεν είναι παρά «νομικές ακροβασίες», όπως ένας φίλος έγραψε σχολιάζοντας ένα προηγούμενο κείμενο για τις σωματικές έρευνες.
Αυτός είναι ένας τρόπος να δεις τα πράγματα. Εμείς, όμως, σας προτείνουμε κάτι διαφορετικό: Πιστεύουμε πως κάποιες φορές δεν είμαστε και τόσο αβοήθητοι απέναντι στην αστυνομική αυθαιρεσία. Πολλές φορές μπορούμε να κάνουμε κάτι, μα δεν το ξέρουμε. Ίσως να ακούγεται ουτοπικό το να προσλάβει κάποιος μόνος του δικηγόρο και να πληρώσει για μια ολόκληρη δικαστική διαδικασία. Πράγματι, ακούγεται αστείο το να πετύχει ένα άτομο την ακύρωση μιας παράνομης αστυνομικής απόφασης. Μία οργάνωση πολιτών, όμως, μπορεί να το πετύχει. Γιατί οργανωμένοι, μοιραζόμαστε και τον κόπο και το χρόνο και τα έξοδα.
Της Έλλης Ισμαηλίδου
Δικηγόρου Αθηνών
