{dmotion}xifb9o{/dmotion}
Οι αμερικανοί καθηγητές Νόαμ Τσόμσκι και Έντουαρντ Σ. Χέρμαν εξηγούν το μηχανισμό μέσα από τον οποίο τα επικρατέστερα ΜΜΕ, ειδικότερα στις ΗΠΑ αλλά και γενικότερα στις Δημοκρατίες «δυτικού τύπου», εκφράζουν και εξυπηρετούν τα συμφέροντα της εκάστοτε κυρίαρχης οικονομικής και πολιτικής ελίτ με έναν τρόπο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, επιχειρηματολογούν, ως λειτουργία προπαγάνδας.
Έχοντας επισημάνει ότι η λειτουργία της δημοκρατίας συναρτάται από την ελευθερία της επιλογής στη βάση της πληροφόρησης, εξετάζουν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΜΜΕ και θέτουν μια σειρά από διεισδυτικά ερωτήματα:
Επιτρέπει η θεσμική δομή των ΜΜΕ την έκφραση οποιασδήποτε πηγής και την εξέταση οποιουδήποτε θέματος;
- Οι απόψεις που εκφράζονται προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα ή όχι;
- Πώς ακριβώς επηρεάζεται η ποιότητα της δημοκρατίας από τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά;
Τα πέντε φίλτρα της ενημέρωσης
Το μοντέλο προπαγάνδας όπως περιγράφεται από τους Τσόσμκι και Χέρμαν αναγνωρίστηκε, το 1988 όταν πρωτοδημοσιεύτηκε, ως μία από τις πιο σοβαρές και διεισδυτικές μελέτες για τη λειτουργία των ΜΜΕ – παρότι αγνοήθηκε από το κατεστημένο, πολιτικό και ακαδημαϊκό. Ανιχνεύει τους δρόμους μέσα από τους οποίους το χρήμα και η εξουσία μπορεί να φιλτράρουν τις ειδήσεις, περιθωριοποιώντας τη διαφωνία και επιτρέποντας στην κυβέρνηση και στα κυρίαρχα ιδιωτικά συμφέροντα να διασπείρουν τα μηνύματά τους στο κοινό.
Τα βασικά συστατικά αυτού του μοντέλου προπαγάνδας προσδιορίζονται ως «φίλτρα ενημέρωσης» και επιτελούν συμπληρωματικές λειτουργίες: το φίλτρο της ιδιοκτησίας, το φίλτρο της διαφήμισης, το φίλτρο του ορισμού των ειδήσεων (τι συνιστά είδηση), το φίλτρο της μορφοποίησης των ειδήσεων (το ζήτημα της αντικειμενικότητας) και τέλος το φίλτρο της εναντίωσης (πιέσεις από κύκλους συμφερόντων).
Τι είναι ακριβώς τα ΜΜΕ που ορίζουν τις πολιτικές κατευθύνσεις;
Σύμφωνα με τους αναλυτές, πρόκειται για «μεγάλες εταιρίες που ανήκουν σε μεγαλύτερες, δηλαδή δευτερεύοντες πόλοι τεράστιων συγκεντρώσεων ιδιωτικής ισχύος». Οι παρεμβάσεις των ιδιοκτητών τους συνήθως δε γίνονται με τρόπο κατάφορο αλλά φτάνουν μέχρι και με επιβολή συνολικής πολιτικής («Όταν μονοπωλείς, υπαγορεύεις» σημειώνει ο Ρ. Μερντοκ, πρόεδρος της News Corporation»). Ο Νόαμ Τσόμσκι σημειώνει ότι όπως και άλλες εταιρίες, τα ΜΜΕ πωλούν ένα προϊόν σε μια αγορά. Στην περίπτωσή τους η αγορά είναι άλλες εταιρίες – οι διαφημιστές – και το προϊόν τους είναι το κοινό.
Εξετάζοντας τη βασική θεσμική δομή του συστήματος ένας εχέφρων άνθρωπος θα αναρωτηθεί τι είδους ειδήσεις παράγονται. Η εικόνα του κόσμου που παράγεται θα είναι τέτοια ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα συμφέροντα των πωλητών και καταναλωτών.
Κατά συνέπεια διαμορφώνονται «άγραφοι νόμοι» για ζητήματα που κάθε μέσο καλείται να γνωρίζει ότι πρέπει να αποφεύγει ώστε να μην έρθει αντιμέτωπο με μποϊκοτάζ διαφημίσεων – η αποκαλούμενη εταιρική λογοκρισία.
Ενώ τα ΜΜΕ εξαρτώνται από μια σταθερή ροή ειδήσεων και βασίζονται σε ισχυρές πηγές που τους παρέχουν αυτή τη ροή, συγκεκριμένες επαφές δημοσιογράφων με κυβερνητικές πηγές δημιουργούνται και λειτουργούν σε καθημερινή βάση ως παροχείς πρωτογενών πληροφοριών. Παράλληλα, ενώ οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να εκφράζουν απόψεις στο ρόλο του ρεπόρτερ, το κάνουν, αλλά όχι με τα δικά τους λόγια.
Ο βασικότερος τρόπος είναι να πας στον “ειδήμονα” και να τον ρωτήσεις. Δεν πρόκειται για δική σου άποψη. ο ειδήμονας είναι “αντικειμενικός” – όμως διαλέγεις τους ειδήμονες έτσι ώστε να εκφράζουν αποδεκτές απόψεις.
Το γεγονός ότι αντιφρονούντες μπορεί να είναι επίσης ειδήμονες στα θέματα που εξετάζονται παρακάμπτεται από τη δημιουργία «δεξαμενών σκέψης» (think tanks), ιδρυμάτων δηλαδή που συχνά χρηματοδοτούνται από μεγάλες εταιρίες και σκοπό έχουν να συγκεντρώσουν τις αποδεκτές απόψεις κάτω από την ομπρέλα της «αντικειμενικότητας».
Μαζί με τις κυβερνητικές πιέσεις, τις πιέσεις των μεγαλοεταιριών και άλλων ομάδων πίεσης που χρηματοδοτούνται από εταιρίες, μια δομή που στην ακραία της μορφή βρίσκει εφαρμογή στις ΗΠΑ, διαμορφώνεται ένα κλειστό σύστημα, σημειώνουν οι Χέρμαν και Τσόμσκι, όπου τις ειδήσεις τις παρέχει η Κυβέρνηση μέσω ισχυρών πηγών σε κυβερνητικό επίπεδο και ακολουθούν συμπληρωματικά οι «ανεξάρτητοι ειδήμονες».
Περισσότερα για τις επιπτώσεις όσων προσπαθούν να κινηθούν αντίθετα σε αυτό το θεσμικό πλαίσιο, καθώς και τις συνέπειες που έχει η επιβοηθούμενη κυβερνητική πολιτική στο κράτος πρόνοιας, στην κοινωνική ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη… στην οθόνη του υπολογιστή σας.
ΠΗΓΗ: TVXS
