ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΑΠΟ ΤΣΙΜΕΝΤΟ, ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΚΑΙ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ

Εδώ και χιλιετίες η διαβίωση στη φύση είναι μια πραγματικότητα για τον άνθρωπο. Η επιλογή της παραμονής σε ελεύθερους, ανοιχτούς δημόσιους χώρους αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός/ καθεμιάς από εμάς, το οποίο πρέπει να διαφυλαχτεί. Όπως πρέπει να διαφυλαχτεί με πλήρη υπευθυνότητα και η Μητέρα Γη που μας φιλοξενεί μοιράζοντας απλόχερα τις χαρές της. 

Η ελληνική νομοθεσία διαφωνεί όμως και πιο συγκεκριμένα ο Ν.2160/93 (παρ.12 του άρθρου 4) (ΦΕΚ 18/Α/19.7.93) «Ρυθμίσεις για τον τουρισμό και άλλες διατάξεις», απαγορεύει την ελεύθερη κατασκήνωση μέσα από διατάξεις που μετατρέπουν τους κοινόχρηστους ελεύθερους χώρους σε δημόσια περιουσία η οποία «αξιοποιείται» μέσα από τη μίσθωσή της σε ιδιώτες για τη δημιουργία οργανωμένων χώρων κατασκήνωσης και ενοικιαζόμενων δωματίων. Ο συγκεκριμένος νόμος ρυθμίζει τη λειτουργία των καταλυμάτων και των οργανωμένων χώρων κατασκήνωσης απαγορεύοντας την ελεύθερη κατασκήνωση σε κοινόχρηστους χώρους (ακόμα και σε ιδιωτικά οικόπεδα!), επιφέροντας χρηματικό πρόστιμο μέχρι 150 euro και αυτόφωρη σύλληψη για τους παραβάτες.

Αντίστοιχα, όσοι κτίζουν αυθαίρετα σε δάση, αιγιαλούς και κοινόχρηστους χώρους συνήθως κερδίζουν και έπαθλο-επιβράβευση της καταπάτησης, τη νομιμοποίηση.

Είναι προφανές ότι αυτή η απαγόρευση είναι παράλογη και επιβάλλεται καθαρά για εισπρακτικούς λόγους, για να εγκλωβίσει τους παραθεριστές σε ένα συγκεκριμένο μοντέλο τουρισμού και να προασπίσει το οικονομικό συμφέρων των επιχειρηματιών αφού πλέον δεν θα μπορείς να κάνεις διακοπές στη φύση αν δεν πληρώσεις το αντίτιμο στην ιδιωτική επιχείρηση.     

Η απαγόρευση της ελεύθερης κατασκήνωσης έχει συνέπειες κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές. Στερεί σε αυτόν που δεν έχει την οικονομική δυνατότητα ή επιλέγει να ζει με χαμηλό επίπεδο καταναλωτικών αναγκών το αναφαίρετο δικαίωμα να χαίρεται τις φυσικές ομορφιές της χώρας του, να απειλείται με κοινωνικό αποκλεισμό που τον μεταβάλλει σε μετανάστη και απόβλητο μέσα στην ίδια του τη χώρα. Η βιομηχανοποίηση του περιβάλλοντος πλήττει πρώτα απ’ όλα το ίδιο το αγαθό που φιλοδοξεί να πουλήσει. Αυτό ήδη φαίνεται στην κάμψη που παρουσιάζει ο τουρισμός στην Ελλάδα που δεν έχει πλέον να προσφέρει αμόλυντη παρθένα φύση ή στο παράδειγμα της Ισπανίας όπου ξεκίνησαν να κατεδαφίζουν ξενοδοχεία από τη ζώνη παραλίας. Σε οικολογικό επίπεδο οι συνέπειες είναι ολέθριες. Παραδεισένιοι κολπίσκοι μετατρέπονται σε ιδιόκτητες παραλίες και μαρίνες πετρελαιοκίνητων γιωτ, μονοπάτια μετατρέπονται σε δρόμους που φέρνουν τα αυτοκινούμενα και το καυσαέριό τους σε δάση και ακτές, το πράσινο ξεριζώνεται και καλύπτεται από γκρι τσιμέντο, ρέματα μπαζώνονται, κ.α.

Είναι γεγονός πως τη μακροχρόνια ζημιά που προκαλεί η οικονομική υπερ-εκμετάλλευση μιας παραλίας (καταστροφή χλωρίδας και τοπίου, συρρίκνωση ελεύθερων χώρων κλπ.) δεν προκαλούν ούτε όλοι οι ελεύθεροι κατασκηνωτές της χώρας.

Η ρύθμιση του Ν.2160/93 πέρα από την παραπάνω εισπρακτική αντίληψη διέπεται και από την αντίληψη ότι οι κατασκηνωτές αποτελούν απειλή για το φυσικό περιβάλλον σε ότι αφορά τη ρύπανση του και τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Όπως και σε κάθε άλλη κοινότητα έτσι και σε αυτές των κατασκηνώσεων υπάρχουν προβληματικά μέλη. Η συναίσθηση, όμως, της υπευθυνότητας που υπάρχει στους υπόλοιπους για την προστασία του χώρου που τους φιλοξενεί (και λόγω περιβαλλοντικής ευαισθησίας, αλλά και – κυρίως – για λόγους πρακτικούς έτσι ώστε να τον βρουν στην ίδια κατάσταση τον επόμενο χρόνο), οδηγεί στην απομόνωση ή ακόμα και την απομάκρυνση τέτοιων κατασκηνωτών και στην κατά το δυνατόν αποκατάσταση της καθαριότητας.

Η επαφή με τη φύση, η δημιουργία κοινοτήτων μέσα στους χώρους κατασκήνωσης και οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους κατασκηνωτές είναι από τις βασικές αιτίες επιλογής διαμονής σε τέτοιους χώρους. Η έλλειψη οργανωμένων υπηρεσιών (αποκομιδή σκουπιδιών, χώροι υγιεινής κ.τ.λ.) προάγει την συνυπευθυνότητα, την αυτορύθμιση και την αυτοοργάνωση.

Κάνοντας υπεύθυνα ελεύθερη κατασκήνωση θα μας επιτρέψει να απολαύσουμε περισσότερο αυτή την εμπειρία χωρίς να υποθηκεύουμε το δικαίωμα επερχόμενων γενεών σε αυτή την απόλαυση, αλλά και θα ενδυναμώσει τα δικαιώματά μας και τις διεκδικήσεις μας ως ενεργοί πολίτες που θέλουν ελεύθερη πρόσβαση στις φυσικές ομορφιές αυτής της χώρας.

Ως ενεργοί και ελεύθεροι πολίτες αυτής της χώρας πρέπει να απαιτήσουμε άμεσα τη θέσπιση και εφαρμογή αυστηρών μέτρων που
·         θα διαφυλάσσουν το δημόσιο και κοινόχρηστο χαρακτήρα των παραλιών και των φυσικών περιοχών,
·         θα απελευθερώσουν (από το τσιμέντο και τις περιφράξεις) τουλάχιστον 500 μέτρα παράκτιας ζώνης (από εκεί που σκάει το κύμα και προς την ενδοχώρα) σε πανελλαδική κλίμακα και θα την αποδώσουν στους πολίτες και τη φύση 
·         θα αποτρέπουν επί της ουσίας την εκτός σχεδίου δόμηση
·         θα προάγουν την τοπική συνδιαχείριση των δημόσιων κοινόχρηστων χώρων με την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας, καταρρίπτοντας το δίλημμα κρατική ή ιδιωτική πρωτοβουλία για τη προστασία της φύσης.    

Ως ενεργοί και ελεύθεροι πολίτες αυτής της χώρας πρέπει να απαιτήσουμε άμεσα επίσης την κατάργηση των παράλογων διατάξεων του Ν.2160/93 που απαγορεύουν την ελεύθερη κατασκήνωση αλλά και να βρούμε τρόπους να αυτορυθμίσουμε της περιοχές ελεύθερης κατασκήνωσης προάγοντας ένα “ηθικό” κώδικα ελεύθερης κατασκήνωσης.

Τα παρακάτω είναι μερικές μόνο ιδέες για να απολαύσουμε την ελεύθερη διαβίωση στη φύση πιο υπεύθυνα:
1.       Όταν ταξιδεύετε προς την περιοχή ελεύθερης διαβίωσης προτιμήστε τη δίοδο από ήδη υπάρχοντα μονοπάτια για να μην καταστρέψετε τη χλωρίδα και συμβάλετε έτσι στη διάβρωση του εδάφους. Αποφεύγετε τη χρήση αυτοκινούμενων στον αιγιαλό, ιδίως σε περιοχές με ιδιαίτερη βλάστηση αλλά και σε αμμόλοφους.
2.       Έχετε πάντα μαζί σας σακούλες απορριμμάτων για να παίρνετε μαζί σας φεύγοντας όχι μόνο τα δικά σας σκουπίδια και ότι πλαστικό ξεβράζει η θάλασσα αλλά και προηγούμενων κατασκηνωτών-λουόμενων όποτε είναι εφικτό. Προσπαθήστε να αφήνετε το χώρο σε καλύτερη κατάσταση από ότι τον βρήκατε. Καλό θα είναι να φτιάξετε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο για τα σκουπίδια σας αν θα μείνετε ημέρες για να μαζεύετε τις σακούλες απορριμμάτων, ενώ τα οργανικά απορρίμματα (π.χ. αποφάγια, φλούδες) μπορείτε να τα θάβετε σε άλλο ειδικά διαμορφωμένο χώρο, σε απόσταση τουλάχιστον 20 μέτρα από τη σκηνή σας.
3.       Για τα ανθρώπινα περιττώματα να σκάβετε μικρούς λάκκους (τουλάχιστον 20 εκ. βάθος) και να τους σκεπάζετε όταν κάνετε την “ανάγκη” σας. Προσοχή δεν θάβουμε τα χαρτιά τουαλέτας γιατί τα ζώα τα ξεθάβουν, προτιμήστε να τα βάζετε σε μια σακούλα απορριμμάτων και να τα πετάτε στους κάδους. Σε περιοχές που κατασκηνώνουν πολλοί ελευθεροσκηνήτες καλό είναι να επιλεχθεί μια τοποθεσία που θα δημιουργηθεί μια βιολογική τουαλέτα με την χρήση ενεργών μικροοργανισμών (www.oiko-em.gr)
4.       Αποφεύγετε τις συσκευασίες μίας χρήσης (π.χ. πλαστικά ποτήρια, πιατάκια, σακούλες) και προτιμήστε υλικά-σύνεργα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν (π.χ. πάνινες σακούλες, ανοξείδωτες κούπες, πιάτα και μαχαιροπίρουνα).
5.       Όταν μαγειρεύετε προτιμήστε τη χρήση συσκευής με γκάζι αντί να ανάψετε φωτιά, κυρίως αν έχετε κατασκηνώσει στο δάσος ή σε περιοχή με ξερή βλάστηση. Σε καμία περίπτωση μην κόβετε δέντρα για καύσιμη ύλη και προτιμήστε ξερά πεσμένα κλαριά, έτσι ώστε να καθαριστεί το δάσος από οτιδήποτε ξερό που θα συμβάλλει στην εξάπλωση μιας πυρκαγιάς, πάντα όμως με πολύ προσοχή. Μην αφήνετε τη φωτιά από το οπτικό σας πεδίο και όταν τη σβήνετε να προσέχετε να έχει γίνει σκόνη χωρίς αποκαΐδια. Αποφεύγετε τη καύση πλαστικών και άλλων τοξικών απορριμμάτων. Καλό θα είναι να έχετε πάντα δίπλα στη φωτιά μπουκάλια με νερό.
6.       Αποφεύγετε να πλένεστε στα ποτάμια, τις λίμνες και τη θάλασσα χρησιμοποιώντας απορρυπαντικά, σαμπουάν και οδοντόβουρτσες καθώς θα προκαλέσουν βλάβες στα ψάρια και το οικοσύστημα. Προτιμήστε βιολογικά βιωδιασπώμενα προϊόντα.  
7.       Αν θελήσετε να μαζέψετε ρίγανη, θυμάρι, κρίταμα και άλλα αρωματικά φυτά, προσπαθήστε να μαζέψετε μόνο όσο χρειάζεστε και ποτέ μην τα κόβετε από τη ρίζα για να ξαναφυτρώσουν. Καλό είναι πάντως να μην απομακρύνετε βλάστηση και άλλα ενδημικά είδη (π.χ. βότσαλα, κοχύλια) από τον τόπο τους.
8.       Διατηρήστε τα επίπεδα θορύβου στο ελάχιστο όχι μόνο για να μην ενοχλείτε τους υπόλοιπους κατασκηνωτές αλλά και τους μόνιμους θαμώνες, τη πανίδα της περιοχής.
9.       Ενημερωθείτε για τις ομορφιές της περιοχής αλλά και τους κανόνες που τη διέπουν, ιδίως αν είναι προστατευόμενη. Μεγάλη προσοχή σε περιοχές που είναι προστατευόμενες γιατί φιλοξενούν είδη χλωρίδας και πανίδας που απειλούνται με εξαφάνιση.
10.   Επικοινωνήστε με τους υπόλοιπους κατασκηνωτές της περιοχής, ενημερώστε τους για τις αρχές του κώδικα και ανταλλάξτε απόψεις για το πως μπορείτε να διαφυλάξετε την περιοχή και να προασπίσετε το δικαίωμά σας για ελεύθερη διαβίωση σε αυτή.

Και μερικές νομικές συμβουλές…
Το πλημμέλημα είναι αυτόφωρο, δηλαδή σημαίνει σύλληψη κατευθείαν, αν οι μπάτσοι θέλουν να το τραβήξουν. Μόνη νόμιμη αντίσταση που μπορείτε να κάνετε είναι να μη βγείτε από τη σκηνή και να τους αφήσετε να μπουν μέσα. Η σκηνή θεωρείται κατοικία, καλύπτεται από άσυλο (άρθρο 9 παρ. 1 εδ. α του Συντάγματος) και η είσοδος αστυνομικού οργάνου επιτρέπεται μόνο με ένταλμα.
Η κατασκήνωση απαγορεύεται από την ανατολή ως τη δύση του Ηλίου… οπότε απλά ξεστήστε γρήγορα τη σκηνή σας αν αντιληφθείτε την παρουσία κατασταλτικών μηχανισμών και πάρτε φωτογραφία τα “όργανα” με φόντο την ξεστημένη σκηνή για το δικαστήριο. Το νου σας όμως γιατί το άγρυπνο μάτι της καταστολής ξεκινάει από πολύ νωρίς και τα περισσότερα “πεσίματα” γίνονται το διάστημα 6.30 με 8 το πρωί.

Ηλιόσποροι
(Δίκτυο Νέων για την Κοινωνική και Πολιτική Οικολογία)